Studia Islandica - 01.06.1940, Page 72

70
þeirra um völd með Austfirðingum á þeim tíma, sem
sagan virðist vera rituð, eru ekki nægar heimildir til
þess, að gerlegt væri af þessu að gizka á neinn ákveð-
inn mann, þótt um slíkan tilgang væri að ræða.
Þá er að víkja að því, hvort af þessum niðurstöð-
um um Hrafnkötlu verði dregnar nokkurar almenn-
ar ályktanir um fslendinga sögur.
Þó að hér hafi ekki verið rúm til þess að gera sam-
anburð á Hrafnkötlu og öðrum sögum, svo að neinu
nemi, hefur verið reynt að láta það koma skýrt fram,
að allar sögur mætti ekki mæla á einn kvarða, hvorki
um sannindi, heimildir né efnismeðferð. Það er skoð-
un mín, sem eg hef fengið staðfesta hvað eftir ann-
að, að hverja sögu beri að rannsaka sem gaumgæfi-
legast út af fyrir sig. Þótt þær heyri allar til einnar
bókmenntagreinar og hin sameiginlegu einkenni liggi
í augum uppi, skipta sérkenni hverrar sögu enn meira
máli, bæði til þess að skilja hana sjálfa og til þess
að fá yfirlit um þessa bókmenntagrein í heild og
hverjum breytingum hún tók. Það væri jafnfráleitt,
að ætla sér að kveða upp víðtæka dóma um sögurnar
eftir athugun einnar þeirrar, eins og hitt, sem meir
hefur brunnið við, að búa sér til almenna skoðun um
þær og heimfæra hana síðan upp á hin ólíkustu verk.
Samt er ekki loku fyrir það skotið, að nokkuð megi
af þessum athugunum læra, sem að gagni má koma
við rannsóknir annara íslendinga sagna. Að minnsta
kosti fór mér svp, er eg fyrst gerði mér grein fyrir
eðli og uppruna þessarar sögu, að þá högguðust enn
meir en áður ýmsar kenningar, sem mér höfðu verið
innrættar frá æsku. Það eru einkanlega þrjú atriði,
sem rétt virðist að benda á í því sambandi:
1) Hrafnkatla hafði fram að þessu verið talin til
hinna áreiðanlegustu íslendinga sagna, um sumt verið