Rit Mógilsár - 2013, Qupperneq 36

36 Rit Mógilsár 27/2012

grænölur (kjarrölur) frá Alpa-
fjöllum (A. viridis ssp. viridis),
hrísölur frá Kyrrahafssvæðum
Rússlands (A. viridis ssp.
fruticosa) og
sitkaölur frá Alaska (A.viridis ssp.
sinuata).
Síðastnefnda tegundin hefur mest
verið notuð hér á landi og af henni
er fáanlegt fræ í fræbanka Skóg-
ræktar ríkisins á Vöglum (sjá fræ
undir hnappnum afurðir á www.
skogur.is). Allar eru þessar tegundir
keimlíkir runnar, en sitkaölur er þó
stórvaxnastur þeirra. Runnakennt
elri getur bætt jarðveg og myndað
skjól fyrir verðmætari tegundir á
melum og söndum.
Frankia-geislasveppurinn og
svepprótarsveppir elris
Fyrir rúmum áratug voru gerðar
tilraunir með smitun elris með
mismunandi stofnum af Frankia.
Niðurstöður leiddu í ljós að
töluverður munur var á smitunar-
hæfni stofnanna (Sigurbjörn Einars-
son o.fl. 1999, Halldór Sverrisson
óbirtar rannsóknaniðurstöður).
Einnig voru gerðar tilraunir með
svepprótarsveppi ásamt Frankia í
einni af þessum tilraunum. Áður
hafði komið í ljós að í frjósömum
jarðvegi hér á landi finnst Frankia
sem myndar hnýði á elri (Halldór
Sverrisson, 1990). Það er samt
ávallt betra að smita plöntur í
uppeldi svo að þær fari með virk
hnýði með sér á plöntunarstað. Í
mold þar sem elri vex er smitefni, og
sé slíkri mold dreift yfir bakka eða
potta þar sem elri er í uppeldi, fá
plönturnar hnýði á ræturnar. Þetta
getur þó tekið tíma og margir hafa
kvartað yfir ójafnri smitun þegar
þessi aðferð er notuð. Betra er að
blanda elrimold saman við moldina í
pottunum. Vegna sjúkdóma sem
moldin getur borið með sér er gott
að hafa hreina mómold (sphagnum)
efst í pottunum. Einnig er hægt að
safna hnýðum og kremja þau og
blanda í vatn og vökva með því.
Sveppir sem mynda útræna svepprót
á elri eru oft sömu tegundir og
mynda svepprót með öðrum trjá-
tegundum, en þó eru það mun færri
4. mynd. Hnýði á rótum gráöls. Þau eru fjölær og stækka ár frá ári (Ljósm. Halldór
Sverrisson).