Rit Mógilsár - 2013, Síða 87

Rit Mógilsár 27/2012 87

mestu fengnar af vefnum Wikipedia
(2012a), nema að annað sé tekið
fram. Þar verður einnig minnst á
afrakstur fræsöfnunarferða, einkum í
Hallormsstaðaskógi, að Stálpa-
stöðum og í Fljótshlíðinni.
Ástæður fyrir því að trjátegundir
sem fjallað er um í þessari grein,
hafa ekki verið meira notaðar til
skógræktar hingað til eru, að okkar
mati, mismunandi: Menn telja
tegundirnar ekki nógu öruggar í
ræktun, að þær vaxi ekki nógu vel,
að viður þeirra sé ekki eftirsóknar-
verður, eða einfaldlega vegna þess
að það eru takmörk fyrir því hversu
margar tegundir er hagkvæmt að
rækta, því úrvinnsluiðnaður vill helst
talsvert magn af hverri tegund.
Umfjöllun - Hverjar þessara
tegunda eru áhugaverðastar
til skógræktar?
Hér verður nánar fjallað um hugsan-
legar framtíðar tegundir sem hafa
ekki verið mikið notaðar til skóg-
rækar hingað til, en sem hafa
sennilega þroskað fræ í fyrsta skipti
hér um og eftir síðustu aldamót. Ekki
verður fjallað um þær tegundir sem
nú þegar eru mikið notaðar til
skógræktar á Íslandi.
Tsuga mertensiana (fjallaþöll)
Hún vex uppí skógarmörkin frá Kenaí
í Alaska til Kaliforníu. Getur náð 40
m hæð, en er yfirleitt aðeins 20-30
m í Alaska. Allt að 180 cm að
þvermáli, en minni í Alaska.
Könglarnir eru miklu stærri en á
marþöll, en teljast samt fremur
smáir, nær svartir með mikilli
trjákvoðu (harpix). Fjallaþöll var
plantað í Mörkina á Hallormsstað
1953 og aftur 1959 við Skriðdals-
veginn í Hallormsstaðaskógi. Einnig
var lítillega gróðursett af henni í
Skorradal. Fjallaþöll ber árlega nóg
af fræi á Hallormsstað og fræið
spírar vel. Nokkrar þúsundir
íslenskra plantna hafa verið gróður-
settar á Vesturlandi og vonandi víðar
á undanförnum árum. Plönturnar
vaxa hægt fyrstu árin en fjallaþöllin
er skuggaþolin og þrífst best í skjóli.
Þarf nokkuð grófkorna en vel
framræstan, en samt rakan, jarðveg.
Viðurinn þolir mikla sveigju og
tegundin er aðlöguð miklum
snjóþyngslum.
Tsuga heterophylla (marþöll)
Hefur svipaða útbreiðslu og fjallaþöll
í vestanverðri N-Ameríku. Tegundin
þrífst best í röku loftslagi og djúpum,
rökum, en vel framræstum jarðvegi
með nægu súrefnisinnihaldi niður á 1
m dýpi. Meðalhiti júlímánaðar á út-
breiðslusvæðinu er lægstur 11,3°C.
Marþöll er mjög skuggaþolin og nær
t.d. að vaxa upp innundir sitkagreni-
skógum. Hún er því mjög dugleg að
endurnýja sig fyrir og eftir rjóður-
fellingu. Marþöllin getur talist þokka-
lega ágeng tegund og því nothæf í
sjálfbærri skógrækt. Vöxtur er
hraður ef hún hefur næga birtu. Trén
geta náð allt að 35 m hæð á innan
við 100 árum. Hæstu tré hafa náð
allt að 50-82 m hæð og þvermáli allt
að 290 cm. Marþöllin byrjar að
þroska fræ við 25-30 ára aldur.
Viðurinn hentar í byggingar,
innanstokksmuni, umbúðir í mat-
vælaiðnaði og til framleiðslu sellu-
lósa. Marþöll er neðan við Neðsta-
Reit í Mörkinni á Hallormsstað
(gróðursett 1962) og víðar. Mest fræ
höfum við fengið af nokkrum trjám,
en aðallega einu, í Guðrúnarlundi
(gróðursett 1964). Mestum vexti
hefur marþöllin á Hallormsstað
sennilega náð við Jökullæk. Hún var
skv. Sigurði Blöndal gróðursett þar
1963. Einnig er góður vöxtur í
marþöll á Tumastöðum, en þar er
hún sums staðar í of miklum
þrengslum og skugga. Slíkt er ávísun
á minni trjávöxt en ella. Fræ hefur