Rit Mógilsár - 2013, Síða 90

90 Rit Mógilsár 27/2012

spírunarhæft fræ í október 2009 af
döglingsvið á Stálpastöðum af
kvæminu „Blueberry“ frá Bresku
Kólumbíu. Þessi tré munu hafa verið
gróðursett árið 1969. Annarsstaðar
hefur ekki náðst spírunarhæft fræ. Í
Noregi er hinsvegar hægt að fá fræ
sem virðist henta fyrir Ísland.
Döglingsviður getur orðið risavaxinn.
Strandafbrigði hans er næst-
hávaxnastur allra barrtrjáa á eftir
rauðviðnum (Sequoia sempervirens).
Hann getur orðið yfir 100 m á hæð,
náð 500 cm í þvermáli og allt að
1000 ára aldri í heimkynnum sínum.
Gefur af sér gæðatimbur (sem
nefnist á ensku Oregon pine), sem
stenst vel tímans tönn. Ung tré
halda gjarnan greinum sínum alveg
niður undir jörð. Döglingsviður getur
farið að mynda fræ við 20-30 ára
aldur. Á hverju 5-7 ára tímabili má
búast við nokkrum árum með
einhverri könglasetningu, einu ári án
köngla og einu ári með mikilli
blómstrun (og könglum). Fræin eru
tiltölulega stór og mikilvæg fæða
fyrir ýmis spendýr og fugla vestan-
hafs. Tegundin virðist hafa mikla
aðlögunarhæfni, bæði varðandi loft-
slag og jarðveg. Rótarkerfið er yfir-
leitt nokkru djúpstæðara en hjá
sitkagreni.
Pinus sibirica (lindifura)
Lindifuran vex frá 58°N í Úralfjöllum
austur í Jenisei dalinn á 68°N og
suður til miðrar Mongólíu á 45°N.
Hún finnst líka í suðvestri í
Altaifjöllum í Kazakstan. Lindifura
myndar skógarmörk í fjöllum á
suðurhluta útbreiðslusvæðisins og
þolir mikla vetrarkulda og næðing.
Hún nær 30-40 m hæð og stofninn
getur orðið 150 cm í þvermál.
Lindifuruskógar þykja heilnæmt
umhverfi fyrir brjóstveikisjúklinga.
Greinarnar henta vel til skreytinga.
Timbrið er m.a. notað í límtré og
hentar vel til útskurðar. Langt er
síðan lindifuran í Mörkinni á
Hallormsstað tók að bera þroskað
fræ. Mest er af henni ofan, neðan og
utan við Neðsta-Reit, en líka ofan við
Efsta-Reit. Hún sáir sér grimmt út af
sjálfdáðum í Hallormsstaðaskógi og
þroskar árlega mikið af fræi. Hún er
því þokkalega ágeng tegund en
nokkuð dýr í ræktun. Gera þyrfti
tilraunir með beina sáningu hér-
lendis. Lindifuran er ekki eins við-
kvæm fyrir næðingi og áður var talið
og getur vaxið vel í nokkuð rýrum
móum. Hún er það barrtrjáa sem
síst er haldið vaxtarstöðnun fyrst
eftir gróðursetningu. Stutt en góð
reynsla er af ræktun lindifuru á
Vesturlandi. Fræin eru stór og
eftirsótt til manneldis og fæst hátt
verð fyrir hvert kg af lindifurufræi.
Náskyld tegund, sembrafura (Pinus
cembra) úr Mið-Evrópu, var einnig
gróðursett í Hallormsstaðaskóg fyrir
nokkrum áratugum.
Callitropsis nootkatensis
(alaskasýpris)
Alaskasýpris er útbreiddur frá Kenai-
skaga í Alaska til N-Californíu.
Algengur í deiglendi og oft nærri
skógarmörkum. Getur orðið allt að
40 m hár og allt að 400 cm í
þvermál. Elsta tré sem vitað er um
er meira en 1800 ára. Viðurinn er
verðmætur og nýttur bæði t.d. í
byggingar og í bátasmíði. Hann
veðrast lítið, þolir tiltölulega vel að
snerta jörð og er lítið étinn af
skordýrum. Hentar vel í smíði gufu-
baða. Alaskasýpris vex best í vel
framræstum jarðvegi, þolir að vaxa í
lítilsháttar skugga, en vill helst fullan
aðgang að sólarljósi. Vex vel þar
sem sumur eru svöl! Nokkur eintök
af Alaskasýprus eru á fáeinum
stöðum á landinu, t.d. á Stálpa-
stöðum, þar sem hefur fengist
spírandi fræ við Svartaklett. Þessi
eintök lofa góðu, en æskilegt væri
að fá dálítið meira fræ af Alaska-
sýpris erlendis frá og prófa víðar og
þá bæði á berangri og í skjóli, með