Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 21

Rit Mógilsár 31/2014 21
og aðalbláber eru talin afar rík af andoxunar-
efnum (Faria o.fl., 2005; Ólafur Reykdal &
Dana Kübber, 2005) og eru góð til að bæta
meltingu (Biedermann o.fl., 2013) svo eitthvað
sé nefnt af jákvæðum eiginleikum þessara
berja. Sólber og rifsber eru einnig rík af
heilsusamlegum efnasamböndum (Vagiri
o.fl., 2012) og þau er auðvelt að rækta hér
á landi. Hindber og jarðarber þurfa aðeins
meiri umönnun til að skila góðum afurðum
(Røen, 2013), en finnast þó einnig villt í
skógum svo sem við Mógilsá í Kollafirði og á
Hallorms stað. Öll þessi ber eru flutt inn í miklu
magni og voru 470 tonn af nýjum berjum
flutt til landsins árið 2013 að verðmæti um
550 milljónir (cif-verð) (Hagstofa Íslands,
2014).
Hafþyrnir hefur ekki mikla útbreiðslu hér á
landi enn sem komið er, en hann er vel þess
virði að gefa honum meiri gaum í framtíðinni.
Hafþyrnir er niturbindandi planta (Lindberg,
2011) og vex því vel í rýrum jarðvegi, svo sem
á Markarfljótsaurum, þar sem hann dafnar
vel (Aðalsteinn Sigurgeirsson, pers. uppl.).
Rannsóknir hafa leitt í ljós mikið magn af
andoxunarefnum í hafþyrni (Kruczek o.fl.,
2012) en margar rannsóknir hafa verið
gerðar á honum sem lækningajurt. Ber
hafþyrnis eru einnig afar góð í hlaup, sultur
og saft (Lindberg, 2011).
Mikið af jurtum sem vaxa sem undirgróður í
íslenskum skógum má nýta sem heilsu- og
kryddjurtir (Arnbjörg Linda Jóhannsdóttir,
1992), til litunar (Sigrún Helgadóttir &
Þorgerður Hlöðversdóttir, 2010) og sem
matjurtir (Hildur Hákonardóttir, 2006), allt
eftir áhuga og aðstæðum hvers skógar-
bónda. Margir möguleikar eru að koma
jurtum sem vöru á framfæri svo sem að
semja við fram leiðendur á heilsuvörum
um að tína fyrir þá eða að þeir tíni jurtir
í skóginum og greiði fyrir. Við nýtingu
á jurtum í undirgróðri í skógum þarf að gæta
vel að því að aldrei sé tínt meira en svo að
jurtin geti vaxið og dafnað til framtíðar.
Ein eru þau not sem hafa má af undirgróðri
í skógum sem verða að teljast verulega
umdeild, en það er beit búfénaðar. Saga
íslenskra skóga kennir okkur að beita
skógana okkar með varúð og gæta þess vel
að ekki sé um ofbeit að ræða. Beitarskógrækt
er þó stunduð víða um heim og er fyrst og
fremst hugsuð til að nýta land til beitar og
fá einnig af því timburafurðir. Beitarskógar
eru almennt skipulagðir á annan hátt en
skógur til timburframleiðslu og mörg atriði
sem hafa þarf í huga við skipulagningu þeirra
(Sæmundur Þorvaldsson, 2013). Hér á landi
hafa sumir bændur áhuga á að nýta skóga til
beitar þegar þeir hafa vaxið upp og fá þannig
gott og skjólríkt beitiland sem getur komið
sér vel þegar íslensk veður hrella búpening.
Sérstaka aðgát þarf þó alltaf að hafa við beit í
skógum og fylgjast þarf vel með beitarþunga
og fjölda búfénaðar (Sæmundur Þorvalds-
son, 2013).
Dýr í skógum
Beit dýra í skógi getur einnig flokkast undir
þennan lið, en þar sem engin dádýr eru
hér á landi eru beitarskógar taldir til undir-
gróðurs. Erlendis eru fasanar og fleiri fuglar
vinsæl veiðidýr í skógum ásamt dádýrum
og hjartardýrum auk smærri dýra, en engin
hefð er fyrir fuglaveiðum í skógi hérlendis
enn sem komið er. Dýr í skógum hér á landi
eru því aðallega býflugur. Margir hafa verið