Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 91

Rit Mógilsár 31/2014 91
Ræktun ávaxtatrjáa á Íslandi
Hraundís Guðmundsdóttir
Landbúnaðarháskóli Íslands
raudsgil@gmail.com
Útdráttur
Nokkur reynsla er af ræktun ávaxtatrjáa hér
á landi en hún hefur ekki áður verið dregin
saman á einn stað. Síðustu 20 árin hafa
aðallega tveir frumkvöðlar, Sæmundur Guð-
mundsson á Hellu og Jón Guðmundsson,
garðyrkjumaður á Akranesi, verið duglegir við
að reyna ýmis yrki ávaxtatrjáa. Garðyrkjufélag
Íslands og Landbúnaðarháskóli Íslands hófu
tilraunir með ræktun ávaxtatrjáa vorið 2011
um allt land. Mismunandi yrki af epla-, peru-,
plómu- og kirsuberjum voru prófuð og upp-
lýsingar skráðar í gagnagrunn. Markmiðið
með BS-ritgerð höfundar var að skoða og
skrá hvaða yrki henta til ræktunar hér á landi.
Teknar voru saman allar fréttir sem birtar
hafa verið af ræktun ávaxtatrjáa og þær
bornar saman við tíðafarsupplýsingar í 170
ár. Jafnframt var unnið úr upplýsingum úr
verkefni GÍ og LBHÍ og þrif ávaxtayrkja borin
saman eftir vaxtarstöðum. Í ljós kom að
veðurfar hafði afgerandi áhrif á tíðni frétta af
ræktun ávaxtatrjáa á tímabilinu. Eftir því sem
meðalhiti var meiri því fleiri voru fréttirnar.
Samkvæmt frumniðurstöðum úr ávaxta-
tilrauninni frá 2011 var nokkuð góð lifun á
flestum yrkjunum en tíðni kals var mikil.
Inngangur
Íslendingar hafa lengi verið að prófa sig áfram
með ræktun plantna til nytja og skrauts
og meðal annars með ávaxtatré. Loftslagið
hér á landi hefur oft gert mönnum erfitt fyrir
og á kuldaskeiðum misferst ræktunin og sú
þekking sem fengin var vill þá oft glatast.
Sæmundur Guðmundsson á Hellu er frum-
kvöðull í ræktun ávaxtatrjáa og hefur ver-
ið að prófa tugi yrkja síðan árið 1994. Jón
Guðmundsson garðyrkjufræðingur hefur
einnig prófað sig áfram undanfarin 15 ár
með ræktun ýmissa yrkja í garðinum hjá
sér á Akranesi með góðum árangri (Ólafur
S. Njálsson, 2011). Áhugi þessara manna á
ræktun ávaxtatrjáa varð til þess að sú hug-
mynd kviknaði hjá Garðyrkjufélagi Íslands að
fara af stað með tilraun til ræktunar ávaxta-
trjáa í samvinnu við Landbúnaðarháskóla
Íslands og fleiri aðila (Vilhjálmur Lúðvíksson,
2013).

Efni og aðferðir
Greinin er útdráttur úr BS-verkefni höfundar
frá skógfræðibraut Landbúnaðarháskóla
Íslands (Hraundís Guðmundsdóttir, 2013).
Til að skrá sögu ávaxtatrjáa á Íslandi og
finna heimildir var aðallega stuðst við vef-
síðuna timarit.is og einnig greinasafn Land-
búnaðarháskólans. Upplýsingar um fjölda
frétta af ræktun ávaxtatrjáa og heimilda voru
flokkaðar eftir árum. Síðan var tekinn saman
meðalárshiti í Stykkishólmi úr gögnum frá
Veðurstofu Íslands frá árinu 1830 til ársins
2000.
Markmiðið með tilraun Garðyrkjufélagsins
og Landbúnaðarháskóla Íslands er að kanna
hvernig yrki af epla-, peru-, plómu- og kirsu-
berjatrjám af finnskum og rússneskum upp-
runa vaxa hér á landi. Um 160 manns taka
þátt í tilrauninni. Í boði voru um 130 yrki
frá gróðrarstöð Leifs Blomquists í Finnlandi
og voru fluttar inn 1.758 plöntur vorið 2011.
Þátttakendur skrá í gagnagrunn upplýsingar
um staðsetningu trjánna, jarðvegsgerð,
lifun, þrif og vöxt (Vilhjálmur Lúðvíksson,
2013). Landinu var skipt niður í fjögur svæði
eftir staðsetningu þátttakenda sem skráðu í
gagna grunninn.