Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 87

Rit Mógilsár 31/2014 87
Bestu tré bestu asparklóna:
Staðan í asparkynbótaverkefninu
Halldór Sverrisson
Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá
halldors@skogur.is
1. mynd. Elsti hluti klónasafnsins í Hrosshaga sem
byrjað var að planta í árið 2009.
Útdráttur
Á árunum 1995 til 2006 voru gerðar talsvert
umfangsmiklar stýrðar víxlanir á alaska-
asparklónum á Rannsóknastöð skógræktar á
Mógilsá. Meginþunginn af þessu starfi hefur
verið frá árinu 2002, en þá var asparryð
nýkomið til landsins og því þótti nauðsynlegt
að fá fram klóna með góða ryðmótstöðu.
Annað aðalmarkmið var að finna efnivið sem
hentaði ólíkum landshlutum og því var ráðist
í afkvæmatilraunir víða um land. Á árunum
2008 til 2012 var safnað sprotum af völdum
einstaklingum í öllum tilraununum og
þeim plantað í safn í Biskupstungum. Mörg
afkvæm anna úr víxlununum sýna afburða-
góðan vöxt. Í þessari grein eru nokkur þeirra
afkvæma sem plantað var 2009 borin saman
við jafngömul tré af eldri klónum í safninu.
Inngangur
Árin 1995, 2002, 2004 og 2006 var víxlað
saman klónum af alaskaösp úr ýmsum
áttum (Halldór Sverrisson o.fl., 2006). Til-
gang urinn var að fá fram mikinn fjölda ólíkra
afkvæma, sem síðan væri hægt að velja
úr efnilega einstaklinga til framhalds prófana.
Helsti hvatinn að verkefninu, sem hófst
með víxlunum vorið 2002, var að auka þol
gegn sjúkdómnum asparryði sem þá hafði
nýverið borist til landsins. Afkvæmatilraunir
voru settar niður víða á landinu á vegum
Rannsóknastöðvar skógræktar á Mógilsá
sem hluti af kynbótaverkefninu Betri tré. Á
árunum 2008-2012 voru valdir einstaklingar
og þeim fjölgað, þannig að hægt væri að
setja fjórar plöntur af hverjum klón í klóna-
safn, sem staðsett er í Hrosshaga í Biskups-
tungum (Halldór Sverrisson, 2012). Þar verða
síðar valdir bestu klónar til prófana í nýjum
samanburðartilraunum á nokkrum stöðum
á landinu.
Um asparklónasafnið
Ákveðið var að velja safninu stað þar sem
veðurfar er blanda af hafrænni veðráttu og
veðráttu með meiri meginlands einkennum,
svo sem meiri tíðni haustfrosta. Vegna
kostnaðar var ekki unnt að hafa safnið á
fleiri en einum stað. Staðsetning safnsins í
Biskupstungum gefur möguleika á að meta
áhrif haustfrosta á efniviðinn. Asparryð er
landlægt á svæðinu og þar með er mögulegt
að meta mótstöðu klónanna gegn ryði í
mestu ryðárum. Einnig má geta þess að
í uppsveitum Árnessýslu eru eldri klóna-
tilraunir til samanburðar (Aðalsteinn Sigur-
geirsson, 2001). Vöxtur alaskaaspar getur
verið góður við þau veðurfars- og jarðvegs-
skilyrði sem eru í uppsveitum Árnessýslu
(Halldór Sverrisson ofl., 2011, Arnór Snorrason
og Stefán Freyr Einarsson, 2002.). Það gefur
möguleika á að velja klóna sem sýna mikla
vaxtargetu við góð skilyrði.
Í safninu eru 390 lífvænlegir einstaklingar.
Ef til vill eru þó einhverjir þeirra samklóna