Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 60
60 Rit Mógilsár 31/2014
undar erfiðara, alveg eins og sú fyrrnefnda
getur gert líf þeirrar síðarnefndu léttbærara. Í
flestum tilvikum þar sem útlendingur hefur
verið bendlaður við fækkun í stofnum inn-
lendrar tegundar, er samt lítil von til þess
að hægt sé að greina sundur beinan þátt
útlendingsins umfram það sem stafar af
breytingum í vatnsbúskap, lífefnafræði,
annarri röskun (af völdum náttúrunnar eða
af völdum manna) og mörgum öðrum þátt-
um sem er ekki með nokkrum hætti hægt
að kenna framandi innrásarlífveru um.
Í rannsókn sem fyrr var vitnað til úr Kaspía-
hafi, töldu Aladin og Plotnikov (2004) upp
aðra þætti en beina samkeppni um bú-
svæði eða afrán sem geta hafa valdið inn-
lendum tegundum andstreymi og búsifjum;
svo sem losun eiturefna; fiskdauða í
túrbínum vatnsaflsvirkjana; háan styrk eitur-
efna í uppi stöðulónum vatnsafls virkjana,
lækkun sjávarstöðu, m.a. fyrir minna
vatnsrennsli til sjávar vegna stíflna og áveitu-
skurða; byggingu flóðvarnargarða sem
ætlað var að koma í veg fyrir vatnsrennsli út
í flóa, en olli því að flóinn þornaði upp; og
mengun frá olíuvinnslu, fenólum, yfirborðs-
virkum efnum, DDT og öðru skordýraeitri,
og þungmálmum á borð við kadmín (Cd),
kopar (Cu) eða sink (Zn). Í slíkum tilvikum er
e.t.v. einfaldast að bendla framandi lífveru við
málið, þótt hugsanlega séu þar fleiri þættir
að verki og að sök framandi lífverunnar sé
léttvæg í heildarsamhenginu.
Þá ályktun má draga, að eftir því sem
fram andi tegundum fjölgar, eykst líffjöl-
breytni á stærri landslagsskala, með því að
heildar fjölda tegunda fjölgar (án þess að þær
tegundir sem fyrir voru hafi látið undan síga)
og fjölbreytni búsvæða eykst. Þó eru á slíku un-
dantekningar og margar vistfræði rannsóknir
eru nú stundaðar á þeim aðstæðum sem
kalla fram slíkar undantekningar. En gefi
menn sér að líffjölbreytni sé góð í sjálfu sér,
að efling hennar sé æskileg og að fjölgun
tegunda í tilteknu vistkerfi leiði til aukinnar
líffjöl breytni, þá hlýtur niðurstaðan að verða
sú að betra sé fyrir lífríki eða vistkerfi að
tegundum fjölgi – þ.á.m. með fjölgun nýbúa.
Líffjölbreytni er ekki
fagurfræðilegt hugtak
Að sjálfsögðu geta stærri landssvæði eða
vistkerfi orðið í mörgu tilliti frábrugðin
sögulegum forverum sínum eftir að fram-
andi lífverur hafa numið þar land. Ásýnd
þeirra eða ástand gæti t.a.m. umbreyst
með tilkomu slíkra nýbúa í það horf sem
þóknast ekki fegurðarsmekk sumra manna
eða fjárhags legum hagsmunum þeirra.
Einhverjum kynni að hugnast betur lítt eða
illa gróinn íslenskur melur eða basaltsandur
en sama land vaxið framandi, gróskumiklum
gróðri (1. og 2. mynd). Innflutt illgresi í akuryrkju
eða skógrækt (sem keppir um ljós, vatn og
næringu við nytjaplöntuna) eykur kostnað
við ræktun nytjaplöntunnar. En það breytir
ekki því að fjölgun hefur orðið meðal
tegunda vistkerfisins og það hefur orðið
líffjölbreyttara en áður – og ekki aðeins með
tilliti til tegundafjölbreytni þess.
Ef nýbúar í vistkerfi hafa í för með sér
merkjan legar breytingar á virkni og starf-
semi þess, þá verður til nýtt vistkerfi sem er
nægilega frábrugðið þeim vistkerfum sem
fyrir voru til þess að það leiði til aukinnar
fjölbreytni meðal vistgerða. Sumir meðal
okkar mannanna myndu eflaust telja slíka
breytingu til skaða og sakna þess sem fyrir