Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 56

56 Rit Mógilsár 31/2014
lega gætu borist til landsins og valdið síðar
usla, vistfræðilegum og efnahagslegum, í
skógrækt.
Af þessum umsögnum og fjölmörg um
öðrum skrifum í dagblöð, netmiðla,
yfirlýsingum í fjölmiðlum sömu aðila og
annarra mörg undanfarin ár má ráða að
núningsfletir milli skógræktar og verndunar
líffjölbreytni séu helstir þeir er varði val á
trjátegundum í skógrækt. Ásteytingarsteinn-
inn er notkun aðfluttra (innfluttra eða fram-
andi) trjátegunda við skógrækt í stað þess að
reiða sig eingöngu á innlendu tegundirnar
birki, reyni, blæösp og gulvíði. Þrætuefnið
stafar að hluta til af óljósri hugtakanotkun,
því enn vantar skýra, hlutlæga og nothæfa
skilgreiningu á „erlendri tegund sem ógnar
vistkerfum, búsvæðum og tegundum“ (þ.e.
„ágengri, framandi tegund“) og hvernig
aðgreina megi slíkar tegundir frá meinlausari
aðfluttum tegundum. Ef við gefum okkur að
ágeng framandi lífvera meðal trjátegunda sé
sú lífvera sem „ógnar vistkerfum, búsvæðum
og tegundum“, með hvaða hætti myndi hún
hugsanlega vinna slíkt tjón? Væri það með
því að yfirskyggja og keppa út lágvaxnari,
ljóselskari plöntutegundir á tilteknum
ræktunarstað (sjá sitkagrenið á 2. mynd)?
Eða yrði slíkt gert með því að innflutta teg-
undin færi að auka kyn sitt og nema ný lönd
(þ.e., fjölga sér með sjálfsáningu), líkt og í
dæmi stafafurunnar á 1. mynd? Framandi
trjátegund sem breiddist út utan gróður-
setningarstaðar, gæti hún í framtíðinni sýnt
innlendum gróðri yfirgangssemi (eða jafnvel
útrýmt honum) á stórum svæðum landsins
(eða landinu öllu)? Á meðan sameiginlegur
skilningur manna á veigamiklu grundvallar-
hugtaki í verndarlíffræði er svo óskýr og
leyndardómsfullur, liggja allar innfluttar teg-
undir undir grun um mögulega ágengni, um
fyrirsjáanlega framtíð. Höfuðatriðið í ágrein-
ingnum milli líffjölbreytniverndunar og rækt-
unar skóga á Íslandi er því sá greinarmunur
sem birtist í framangreindum umsögnum
og víðar: muninum á „vondri líffjölbreytni“
og „góðri líffjölbreytni“.
Hvað eru „framandi tegundir“ og
hvað gerir þær vondar?
„Svo fella megi gengi innfluttra tegunda,
hvetjum við til þess að innlendar og innfluttar
tegundir verði aðgreindar í öllum listum yfir
plöntur og dýrategundir .... Allar innfluttar
teg undir ber að skilgreina sem ógnir ... uns
annað sannast“ (Patten & Erickson 20012).
Vert er að spyrja hvort hugtakið „framandi
tegund“ (eða „framandi lífvera“) yfir tiltekna
flokkunarfræðilega einingu sem finna má á
tilteknum stað á tilteknum jarðsögulegum
tíma, sé hentugt tæki til þess að meta ástand
náttúrunnar og ógnir gagnvart líffjölbreytni.
Þeim sem stendur stuggur af innfluttum
lífverum og finna þeim sitthvað til foráttu
verður tíðrætt um dæmi um að innrásir
framandi lífvera hafi valdið aukinni líffræði-
legri einsleitni. Samt virðast finnast fyrir því
fá dæmi, að innfluttar tegundir (og allra síst
plantna) hafi úthýst eða valdið staðbundinni
útrýmingu innlendra tegunda sem fyrir voru.
Lunginn af röksemdum þeim sem haldið er
á lofti gegn framandi lífverum er afdráttar-
2 „To devalue exotics, we urge the separation of native and non-native species in all floral and faunal lists... All should be
treated as threats.... unless proven otherwise...“