Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 78

78 Rit Mógilsár 31/2014
birta berst á skógarbotninn og breytingar
hafa orðið á samsetningu (2. mynd). Þar
sem birtan var sem mest var hitinn jafnframt
mestur. Með auknum jarðhita og birtu
fjölgaði bæði háplöntu- og lágplöntuteg-
undum en hlutfallsleg aukning háplöntu-
tegunda var meiri.
Í graslendinu, þar sem ekki gætti sömu
breytinga á birtuskilyrðum, fylgdi breyting
á hlutföllum tegundahópa betur jarðvegs-
hitanum. Mosar, grös, fléttur, byrkningar
og blómplöntur voru í köldu reitunum, en
með lítilli jarðhitaaukningu (+2 til +4°C)
hurfu byrkningar og blóðberg bættist við
tegundaflóruna. Algengasta blómtegundin
í reitum þar sem jarðvegshitaaukning er
+2 til +22°C var brennisóley og algengasta
grastegundin var skriðlíngresi. Báðar þessar
tegundir finnast gjarnan á jarðhitasvæðum,
án þess að vera sérstakar „jarðhitategundir“,
þ.e. tegundir bundnar jarðhita (Steindór
Steindórsson, 1964; Ásrún Elmarsdóttir o.fl.,
2003). Í graslendinu voru fleiri mosategundir
en háplöntur í allra heitasta reitnum og hlut-
fallsleg þekja lágplantna yfirgnæfandi meiri.
Hitaþol plöntuhópa eða einstakra tegunda
er misjafnt. Þar sem mosar hafa einungis
rætlinga geta þeir þolað mikinn jarðvegshita.
Mosi er algengur á jarðhitasvæðum og eru
margar tegundir hitakærar eða þola mikinn
hita (Evert & Eichhorn, 2013). Tildurmosi og
engjaskraut virðast vera nokkuð hitaþolnar
tegundir en þær fundust í nokkru magni á
heitustu reitunum, bæði í skóglendi og gras-
lendi.
Hér á landi eru skilgreindar nokkrar tegundir
háplantna sem jarðhitategundir (Steindór
Steindórsson, 1964), en engin slík tegund
fannst á rannsóknarsvæðinu. Jafnframt eru
þekktar tegundir sem finnast í fleiri gróður-
lendum, en sem þola jarðvegshitann vel
og dafna þar sem hans gætir. Má þar nefna
skriðlíngresi sem hefur töluvert hitaþol
(Ásrún Elmarsdóttir o.fl., 2003) og lifði það til
að mynda í reitum þar sem jarðvegshiti var
allt að 35,5°C í skóglendinu.
Ólík þróun gróðurs þar sem jarðvegshitinn
var mestur í skóglendinu og graslendinu gæti
stafað af mismiklum jarðvegsraka. Heitasta
svæðið í graslendinu náði að þorna upp er
leið á sumarið og vætudúnurt t.d. skrælnaði.
Meiri jarðvegsraki í skóglendinu og hugsan-
lega vægur skuggi og skjól af föllnum trjám
gæti hafa stuðlað að hagstæðari skilyrðum
fyrir burkna og ýmsar runnategundir. Fuglar,
sem leita skjóls í skógum, bera einnig með
sér fræ nýrra tegunda inn á svæðið (Howe &
Smallwood, 1982) og eru rifsberjaplöntur og
yllir dæmi um tegundir sem hafa borist inn
í skóginn, þar sem meðaljarðvegshiti var yfir
18 °C og birta yfir 20%, en ekki inn á gras-
lendið.
Ljóst er að miklar breytingar hafa átt sér stað
í báðum vistkerfunum síðan jarðvegur tók að
hlýna í maí 2008. Rannsóknir sem fara fram
á FORHOT-svæðinu á Reykjum geta gefið
góða hugmynd um þær breytingar sem eiga
sér stað og áhrifaþætti þeirra snemma eftir
myndun jarðhitasvæða. Jafnframt munu
svæði þar sem væg jarðhitaaukning hefur
orðið geta gefið mynd af því hvaða áhrif
væntanlegar loftslagsbreytingar muni hafa á
þau vistkerfi sem hér eru rannsökuð.