Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 76

76 Rit Mógilsár 31/2014
hita í graslendi (1. og 2. mynd). Í skóglendinu
jókst birta í skógarbotninum þegar jarðvegs-
hiti fór yfir þolmörk trjánna og þau tóku að
drepast.
Inni í skóglendi fundust flestar háplöntu-
tegundirnar í reitum þar sem jarðvegshiti var
að jafnaði milli 18 og 33°C, sem svaraði til
+13-27°C hlýnunar og skógurinn var tekinn
að gisna.
Grös, blómplöntur og byrkningar juku þekju
sína þar sem skógurinn hafði opnast og
jarðvegshitinn var jafnframt hærri (2. mynd).
Eina háplöntu-tegundin sem þar náði að
meðaltali yfir 10% þekju í reit var skriðlíngresi
(A. stolonifera). Rifsberjaplöntur (Ribes spp.)
og alaskayllir (Sambucus racemosa) höfðu
borist inn á skóglendið þar sem jarðvegs-
hiti var 18 til 35,5°C og birta var 20 til 43%.
Tegundir sem ekki fundust í reitum fyrr en
jarðvegshiti í skóglendinu fór yfir 18°C og
hlutfallsleg birta fór yfir 20% voru tófugras
(Cystopteris fragilis), vætudúnurt (Epilobium
ciliatum) og njóli (Rumex longifolius).
Í graslendi fundust flestar háplöntuteg-
undir þar sem væg jarðvegshitaaukning
(+4°C) átti sér stað og voru fæstar þar sem
jarðvegshitinn var hæstur (1. mynd). Algeng-
asta grastegundin var skriðlíngresi, en það
fannst í nokkru magni í öllum reitum. Þekja
þess jókst með vægri jarðvegshitaaukningu
en hnignaði örlítið aftur þegar jarðvegshiti
fór yfir 17°C. Þó náði skriðlíngresið nærri
14% meðalþekju í heitasta reitnum þar sem
meðaljarðvegshiti var 41°C.
Í skóginum var klóelfting (E. arvense) algeng-
asta háplöntutegundin en lágplöntur voru
nær allsráðandi þar sem birtan var minnst.
Algengustu mosategundirnar í skóglendinu
voru tildurmosi (Hylocomium splendes) og
engjaskraut (Rhytidiadelphus squarrosus) og
jókst þekja þeirra með auknum jarðvegshita
og birtu. Móasigð (Sanonina uncinata) fannst
á svæðum þar sem hlutfallsleg birta náði yfir
20% og jarðvegshiti fór yfir 18°C.
Í graslendi jókst þekjuhlutfall lágplantna
með auknum jarðvegshita (flokkarnir „fléttur“
og „mosar“ á 2. mynd). Byrkningar og
blómplöntur hurfu og eina dvergrunnateg-
undin, blóðberg (Thymus praecox), tók við
(2. mynd). Algengustu mosategundirnar í
gras lendinu voru tildurmosi, engjaskraut og
móasigð. Meðalþekja tildurmosa var tölu-
verð (>35%) við væga aukningu á jarðvegs-
hita en þekjunni hnignaði lítillega aftur við
jarðvegshita yfir 17°C. Engjaskraut náði jafn-
framt nokkurri þekju á sömu reitum.
Umræður
Jarðhiti í graslendi og samspil jarðhita og birtu
í skóglendi eru greinilegir megin áhrifavaldar
gróðurbreytinga. Fleiri plöntutegundir er að
finna í skóglendi þar sem jarðhita gætir en í
graslendi sem er sambærilega heitt.
Birta sem nær til skógarbotnsins er einn
helsti þátturinn sem hefur áhrif á botngróður
skóga en rannsóknir hér á landi hafa sýnt að
aldur og þéttleiki skóga, og þar af leiðandi
birta, skiptir miklu máli um gróðurfar þeirra
(Ásrún Elmarsdóttir & Borgþór Magnússon,
2006). Aukinn jarðvegshiti hafði bein áhrif
á skóginn sjálfan á Reykjum þar sem hitinn
drap fínrætur trjánna þannig að þau misstu
rótfestu, féllu um koll og drápust (Thoen o.fl.,
2013). Þannig hefur skógurinn opnast, aukin