Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 74

74 Rit Mógilsár 31/2014
þó almennt sýnt fram á neikvæð áhrif á
þétt leika lágplantna en jákvæð áhrif á vöxt
háplantna og þéttleika runna.
Jarðvegur á víðfeðmum grónum svæðum á
Reykjum í Ölfusi tók að hitna vegna breytinga
í jarðhitakerfum í kjölfar Suðurlandsskjálftans
29. maí árið 2008 (Thoen o.fl., 2014). Þessar
jarðhitabreytingar veita einstök tækifæri til
rannsókna á sviði jarðhitavistkerfa og lofts-
lagsbreytinga. Til að rannsaka áhrif þessara
jarðvegshitabreytinga á mismunandi þætti
vistkerfa skóglendis og graslendis var stofnað
til verkefnisins FORHOT (Natural soil warm-
ing in natural grasslands and a Sitka spruce
forest in Iceland) (FORHOT, 2012).
Hér verður fjallað um einn þátt M.Sc.-
lokaverkefnis í náttúru- og umhverfisfræði
við LbhÍ þar sem áhrif mishás jarðvegshita
á gróðurfar skóglendis og graslendis voru
rannsökuð. Markmið verkefnisins var að
rannsaka hvernig breytingar á jarðvegshita
hafa áhrif á gróðurfar tveggja ólíkra vistkerfa;
skóglendis og graslendis.
Efni og aðferðir
Rannsóknin fór fram á landi Land-
búnaðarháskóla Íslands að Reykjum í Ölfusi.
Vistkerfin sem voru rannsökuð voru gras-
lendi og skóglendi við rætur Reykjafjalls.
Rannsóknin í skóglendinu var gerð í um
47 ára gömlum ógrisjuðum sitkagreniskógi
(Thoen o.fl., 2014). Umhverfis skóginn er
blómlendi áberandi þar sem brennisóley
(Ranunculus acris) og blágresi (Geranium
sylvaticum) eru einkennandi. Þá eru língresi
(Agrostis spp.) algengastu grösin. Skjólsælt
er í graslendinu sem er umlukið sitkagreni-,
furu- og birkilundum. Helstu tegundir í gras-
lendinu eru língresi, vinglar (Festuca spp.),
sveifgrös (Poa spp.), vallelfting (Equisetum
pratense) og brennisóley. Bæði vistkerfin
snúa á móti vestri.
Næsta og sambærilegasta veðurathugunar-
stöð Veðurstofu Íslands (2014) er á Eyrar-
bakka, 9 km suðaustan við Reykjafjall. Meðal-
árshiti á Eyrarbakka árin 1961 til 2012 var
4,4°C (5,3°C árið 2012) og meðalársúrkoma
1.419 mm (1.405 mm árið 2012) (Veðurstofa
Íslands, 2014).
Rannsóknin var gerð í ágúst 2012. Gögnum
var safnað á fjórum stórsniðum og ellefu
hitabilum í hvoru vistkerfi fyrir sig. Ýmsar
mælingar hafa farið fram á þessum sömu
sniðum innan FORHOT-verkefnisins. Einu
hitabili var bætt við í skóglendi fyrir þennan
verkþátt þar sem engar aðrar mælingar hafa
verið gerðar, þ.e. á allra heitasta svæðinu í
skóglendinu (F11). Átta smáreitir (100x33 cm)
voru mældir á hverju hitabili, tveir við hvert
stórsnið. Notast var við Braun-Blanquet
þekjukvarða, lítt breyttan (Braun-Blanquet,
1965). Heildarþekja gróðurs, lágplantna
og háplantna var metin með sjónmati og
tegundir háplantna og mosa greindar. Aðrir
mældir þættir voru hæð gróðurs, jarðvegs-
dýpt, jarðvegshiti og hlutfallsleg birta (PAR)
innan skógar í samanburði við birtu utan
skógar.
Niðurstöður
Alls fannst 41 plöntutegund í skóglendinu,
þar af 31 háplanta og 10 lágplöntur. Í gras-
lendinu fundust 32 plöntutegundir, þar af
26 háplöntur og 6 lágplöntur. Fjöldi plöntu-
tegunda jókst með auknum jarðvegshita og
birtu í skóglendi en minnkaði með auknum