Rit Mógilsár - 2014, Blaðsíða 62
62 Rit Mógilsár 31/2014
trúverðugt viðmið sem okkur beri að skil-
greina, af kreddufestu, sem e.k. sniðmát eða
markmið í sjálfu sér, við hönnun og skipulag
manna á lífhvolfi jarðar.
Lokaorð
Af framansögðu mætti gera því skóna að
hægt sé að gera vísindalega hlutlægan og
gildan greinarmun á eiginleikum og áhrifum
„innlendra“ og „framandi“ lífvera á heilbrigði
hvers vistkerfis og framtíð líffjölbreytni – á
Íslandi, í öðrum löndum eða heiminum
öllum. Á því leikur hins vegar vafi hvort til sé
nokkur hlutlæg regla – sem staðfest hafi verið
með reynsluvísindum – sem réttlætt gæti
slíka flokkunarfræði og aðskilnaðarstefnu.
Flestar, ef ekki allar innlendar tegundir voru
á einum tíma eða öðrum framandi. Margar
innlendar tegundir skriðu, flugu, fuku eða
bárust með einhverjum öðrum hætti inn á
þau svæði þar sem þær draga nú lífsandann
eða þar sem fyrri kynslóðir manna rákust
fyrst á þær. Slíkt á ekki einungis við um
dýrategundir, heldur líka um tegundir jurta.
Charles Darwin, faðir þróunarfræðinnar,
áttaði sig snemma á því að þessar kyrrsætnu
lífverur væru, þrátt fyrir allt, vel færar um að
ferðast um langan veg og stofna nýlendur
langt frá heimahögum sínum. Hann komst
að því að fræ gætu flotið í sjónum án þess að
brimsalt vatnið drægi úr möguleikum þeirra
til spírunar. Fræin gætu líka tekið sér far með
rekavið, gróðurtorfum eða jarðvegi sem
flaut á sjónum og borist með hafstraum-
um. Sömuleiðis gætu þau borist milli landa
og heimsálfa með farfuglum, ýmist á fiðri
þeirra eða í meltingarveginum (sjá nánar t.d.
Darwin 1859 eða Gould 1998). Gott íslenskt
dæmi um slíka flutningsgetu er að nú, 50
árum eftir að Surtsey reis úr sæ, er hún
tegunda ríkasta úteyja Vestmannaeyja-
klasans, í fjölda plöntutegunda talið (Borgþór
Magnússon m.fl. 2014). Hvernig á þá að
aðgreina hvenær framandi tegund telst vera
komin með ríkisborgararétt í nýju landi? Tíu
árum eftir að tegundin náði fyrst að smeygja
sér inn fyrir landamæraeftirlitið? Hundrað
árum? Þúsund árum? Fyrir eða eftir ártalið
1948 eða 1750 e.Kr.– eða samkvæmt því
sem „elstu menn mundu“? Hvaða rök geta
mögulega réttlætt að velja eina tíma-
setningu fram yfir aðra? Væri ekki einfaldara
að sleppa hátimbruðum hártogunum, leggja
niður „Útlendingastofnun íslensku flórunnar“
og að lærðir jafnt sem leikir sætti sig við þau
málalok, að allar lífverur eru, hafa verið eða
munu verða, útlendingar í eigin landi?
Heimildir
Aladin, N. & Plotnikov, I. 2004. The Caspi-
an Sea, Lake Basin Management Initiative.
http://www.worldlakes.org/uploads/Caspi-
an%20Sea%2028Jun04.pdf
Asrun Elmarsdottir, Arne Fjellberg, Gud-
mundur Halldorsson, Maria Ingimarsdottir,
Olafur K. Nielsen, Per Nygaard, Edda Sigur-
dis Oddsd0ttir & Bjarni D. Sigurdsson. Effects
of afforestation on biodiversity. Í: AFFOR-
NORD - Effects of afforestation on ecosys-
tems, landscape and rural development,
Eds. Gudmundur Halldorsson, Edda Sigurdis
Oddsdottir and Bjarni Didrik Sigurdsson,
TemaNord 2008:562, bls. 37-47.
Bartomeus, I., Sol, D., Pino, J., Vicente and
Font, X. 2012. Deconstructing the native–
exotic richness relationship in plants. Global
Ecology and Biogeography 21: 524–533.