Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 3

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 3
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 223 Ártalið 2020 verður lengi í minnum haft. Árið þegar örsmá kórónuveira breiddist með ógnarhraða um hnött- inn, sýkti næstum 90 milljónir manna og deyddi 1700 þúsund manns. Í tæpt ár hafa þjóðir heims lagt kapp á að verjast farsóttinni, finna og framleiða bóluefni, lækna sjúka – og fást jafnframt við erfið úrlausnarefni sem fylgja í kjölfarið; tekjuhrun, atvinnuleysi og langvinn eftirköst hjá mörgum sem veikjast. Nú, ótrúlega stuttu síðar, er bólusetning hafin og við getum glöð kvatt árið 2020 og litið bjartari augum til framtíðar. SARS-CoV-2-veiran, sú sem veldur Covid-19, er eins og aðrar kórónuveirur upprunnin í villtum dýrum, trúlega leð- urblökum. Það er ekkert nýtt að skæðar veirur berist úr dýrum í menn. Þekkt dæmi eru fuglaflensan 2004–2007, svínaflensan 2009, alnæmi eða HIV/ Aids sem barst frá mannöpum og loks Sars og Ebola, sem rakin eru til leður- blaðkna. Veirur munu halda áfram að stökkbreytast og berast frá dýrum til manna, en vísindamenn benda á að tíðni slíkra sýkinga (e. zoonosis) hefur aukist verulega. Aukna tíðni má rekja til þess hversu hart við höfum leikið náttúruna; eytt jarðvegi og búsvæðum villtra dýrastofna og gerbreytt tegunda- samsetningu í heilu vistkerfunum. Baráttan gegn endurteknum heims- faröldrum felst því ekki í bóluefni einu saman, heldur þarf mannkyn að taka upp breytta siði til að forðast tíðari og skæðari dýrapestir. Við þurfum að lifa í sátt við náttúruna, snúa við blaði í neysluvenjum okkar, draga úr röskun búsvæða og ósjálfbærum orkubúskap, hindra frekari loftslagsbreytingar og vinna að viðhaldi líffræðilegrar fjöl- breytni. Þetta er mikilvægur lærdómur sem draga má af heimsfaraldrinum. Víðtækt útgöngubann, ferðatak- markanir á alþjóðavísu og lokun verk- smiðja leiddi til skyndilegs falls í losun gróðurhúsalofttegunda í upphafi Covid-19-faraldursins. Áhrifin voru víða áþreifanleg, svo sem í Punjab-hér- aði á Indlandi þar sem í fyrsta sinn í 30 ár sást til Himalaja-fjallgarðsins, og í Feneyjum þar sem fiskur synti á ný í síkjunum. Mengun frá skemmtiferða- skipum og farþegaflugvélum hvarf eins og dögg fyrir sólu. Meira að segja hér í fámenninu á Íslandi hvarf gula meng- unarrákin úti við sjóndeildarhringinn. Til lengri tíma litið verða áhrifin af þessum óvænta samdrætti í losun því miður ekki mikil. Strax í sumar reiknuðu sérfræðingar út að miðað við ólíkar spár um framgang faraldursins yrði losun á þessu ári 4–7% minni en á árinu 2019. Slíkur samdráttur, jafn- vel þótt hann væri árlegur, dugir ekki til að halda hlýnun jarðar innan við 2°C á þessari öld, sem er markmið Par- ísarsamningsins. Það sýndi sig líka að losun jókst hratt þegar lönd opnuðust á nýjan leik. Og þegar upp er staðið reynist 2020 verða eitt af fimm heitustu árum frá því að mælingar hófust. Hvað getum við þá lært af Covid-19 og nýtt í baráttunni gegn loftslagsvánni? Við höfum séð að það er hægt að breyta hegðunarmynstri fjöldans til hagsbóta fyrir samfélagið í heild með faglegri upplýsingagjöf í bland við boð og bönn sem yfirvöld geta gripið til. En til þess að það beri árangur þarf almenningur sjálfur að skynja og skilja ávinninginn af breyttri hegðun og skerðingum og áhættuna sem fylgir því ef ekkert er að gert. Veiran sýndi okkur einnig að bæði einstaklingar og samfélög geta notið beins ávinnings af samdrætti í losun koltvíoxíðs. Í öllum hinum iðnvædda heimi önduðu menn léttar, loftið var hreinna, umferðarniðurinn minni, fuglasöngurinn fegurri og nándin við náttúruna meiri. Við sáum líka að árangurinn byggist á vísindalegum gögnum og rannsóknum og á alþjóðlegri samvinnu og samtakamætti. Sú reynsla gagnast vonandi í baráttunni gegn ham- farahlýnun þar sem allir þurfa að taka til hendi og breyta hegðunarmynstri sínu. 2020 Náttúrufræðingurinn 90 (4–5) bls. 223–224, 2020
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.