Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 10

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 10
Náttúrufræðingurinn 230 Ritrýnd grein / Peer reviewed Aldur / Age 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 10 8 6 4 2 0 1960 1980 2000 2020 1960 Ár / Year 1980 2000 2020 Þ ek ja / C o ve r (% ) Æðplöntur / Vasc. pl.Æðplöntur / Vasc. pl. B1, B2, B3, B5 B4, B6, B7, B8, B9, B10 Mosar / Mosses Fléttur / Lichens Þ ek ja / C o ve r (% ) Þ ek ja / C o ve r (% ) S im p so n 1/ D S h an n o n H Te g u n d af jö ld i / S p . r ic h n es s 100 120 80 60 40 20 0 120 100 80 60 40 20 0 15 10 5 0 0 20 40 600 20 40 60 80 a) b) c) d) e) f) fyrstu fimm árin eftir að skerið kom upp úr jökli en síðan jókst tegunda- fjöldi æðplantna nokkurn veginn línu- lega næstu tíu árin og var að jafnaði 2,9 tegundir í 1 m2 reit við 14 ára aldur. Eftir þennan upphafsfasa minnkaði tegunda- fjöldinn lítillega en hélst síðan nokkuð stöðugur í um 2,6 tegundum á reit. Þetta kyrrstöðuástand í landnámi hélst þar til skerið var orðið um 30 ára en þá hófst nýr landnámsfasi og hefur fjölgun tegunda orðið æ hraðari eftir því sem lengra hefur liðið. Árið 2016, 56 árum eftir að skerið kom úr jökli, fundust að jafnaði 7,0 tegundir æðplantna í hverjum 1 m2 reit. Fjölbreytileikinn í reitunum, metinn með Shannon H- og Simpson 1/D-stuðlum, breyttist á svipaðan hátt og var mestur í lok vöktunartímans, árið 2016, með 1,39 fyrir Shannon H og 0,64 fyrir Simpson 1/D. Aukningin í fjölbreytni var þó hlutfallslega hægari en fyrir tegundafjölda seinni árin, eða 169% í Shannon H og 125% í 1/D milli 1997 og 2016 miðað við 259% aukningu í tegundafjölda (5. mynd a, b og c). Heildarþekja æðplantna í Bræðra- skeri jókst með veldisvexti í fyrsta land- námsfasanum og náði hámarki eftir lok hans árið 1976 (5. mynd d). Hún var þó ekki mikil, einungis 16,1% að jafnaði, minnst 13% í reitum B2, B3 og B5 (5. mynd d, e og f ) og mest 23% í reit B7. Eftir þetta minnkaði hún hægt í flestum reitum til 1997 og var þá að jafnaði 10,7%. Eftir það minnkaði æðplöntu- þekjan hratt og var í lágmarki 2010 með 2,8% að jafnaði en hafði hækkað aftur upp í 5,8% árið 2016 (5 mynd d). Land- nám og breytingar í þekju mosa var með nokkrum öðrum hætti og þar skiptust reitirnir í tvo hópa (5. mynd d). Mosa- þekjan jókst í öllum reitum frá upphafi til 1970, svipað og hjá æðplöntum en þó þannig að mosaþekjan var að jafn- aði helmingi minni (5. mynd e). Eftir það skildi með reitunum, mosaþekja í reitum B1-B3 og B5 (6. mynd a, b og c) jókst nokkuð stöðugt fram til 1997 (37 ára aldur Bræðraskers) þegar hún náði um 19% þekju, sem var tæplega tvö- falt meira en æðplöntuþekjan í sömu reitum. Í hinum reitunum hélst mosa- þekjan minni en jókst einnig nokkuð reglulega til ársins 1997 þegar hún náði um 4,9% þekju að jafnaði, og var þá um helmingur á við æðplöntuþekjuna (5. mynd e). Ólíkt æðplöntum héldu mosar áfram að auka þekju sína eftir að landnámsfasanum lauk. Hins vegar varð sambærilegt hrun í þekju mosa og æðplantna eftir 1997 allt til ársins 2010 og hafði þá minnkað að jafnaði niður í 1,9% í öllum reitum. Mosaþekjan hafði líkt og æðplöntuþekjan hækkað aftur í úttektinni 2016, og var þá að jafnaði 3,6%. Aukningin var hlutfallslega meiri í reitum B1-3 og B5 (úr 2,6% í 5,6%; 5. mynd e; 6. mynd a, b og c). Fléttur voru miklu seinni en æðplöntur og mosar að ná fótfestu í reitunum í Bræðraskeri (5. mynd f ). Það var ekki fyrr en árið 2005 sem fléttuþekja náði yfir 0,5% í mosagrónari reitunum (B1-B3, B5), og hinir reitirnir fylgdu svo í kjölfarið árið 2010, þ.e. 45 og 50 árum eftir að skerið kom upp úr jökli. Þekja fléttna minnk- aði líka á milli 2005 og 2010 í mosa- grónu reitunum, líkt og þekja mosa og æðplantna, en ekki í hinum reitunum (B4, B6-B10). Mest fléttuþekja mældist í síðustu úttektinni árið 2016 og var þá orðin 1,5% að jafnaði (5. mynd f ). Kárasker var 29 ára þegar föstu vöktunarreitirnir voru lagðir út 1965. Þeir voru líkt og áður sagði settir niður við ólíkar aðstæður en þó alltaf þar sem einhver gróður var til staðar. Í Bræðraskeri voru reitir settir niður við upphaf gróðurframvindu og þess vegna var þar meiri hending við reitavalið. Fróðlegt er því að bera saman stöðuna í Káraskeri við upphaf úttektarinnar þar og reitina í Bræðraskeri þegar þeir náðu sama aldri. Þetta var gert með því að bera saman meðaltöl úr hverjum 5. mynd. Gróðurframvinda í Bræðraskeri í Breiðamerkurjökli eftir aldri og fram- vindu mosa og fléttna. Breytingar á a) meðalfjölda æðplöntutegunda í reit og á fjölbreytileikastuðlum þeirra, b) Shannon H- og c) Simpson 1/D-stuðlar; á d) með- al-yfirborðsþekju æðplantna, e) mosa og f) fléttna með aldri í fjórum (opnir hringir) og sex (fylltir hringir) föstum vökt- unarreitum. Lóðrétt strik tákna SE (n=4 eða 6) og eru sýnd fyrir 7 af 15 skiptum sem mælingar fóru fram. Ath. að annar kvarði er notaður fyrir þekju fléttna en æðplantna og mosa. – Successional changes in the Bræðrasker nunatak with time and succession of non-vascular plants. Changes in a) mean species richness of vascular plants per plot and their biodiversity indices, b) Shannon’s H and c) Simpson’s 1/D); in d) mean surface cover of vascular plants, e) mosses and f) lichens with age in four (open circles) and six (filled circles) permanent survey plots. Vertical lines stand for SE (n=4 or 6) and are shown for 7 of 15 survey occasions. Note the different scale for lichen cover compared to vascular plants and mosses.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.