Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 74

Náttúrufræðingurinn
294
Kortlagning spendýra í Evrópu
Fyrsta alfræðibókin (Atlas) um evrópsk spendýr var
gefin út árið 1999 og er hún löngu uppseld og nánast ófáanleg
(1. mynd). Bókin hefur síðan verið eitt af undirstöðuritum á
sínu sviði og mikið vitnað í hana og eru til dæmis 450 tilvís-
anir í hana í vísindagreinum sem skráðar eru á „Web of Sci-
ence“. Gögn úr bókinni voru vistuð í miðlægum gagnagrunni
og hafa þau verið mikið notuð, meðal annars til að kalla fram
útbreiðslukort spendýra.
Nú eru liðin ríflega 20 ár síðan gögnum um evrópsk spen-
dýr var safnað við útgáfu bókarinnar. Ljóst er að útbreiðsla
margra tegunda hefur breyst og því endurspeglar bókin ekki
lengur raunverulega útbreiðslu og stöðu evrópskra spen-
dýrastofna. Með þetta í huga kom ritstjórn bókarinnar saman
árið 2015 til að ræða hvort ekki væri grundvöllur fyrir endur-
útgáfu. Í fyrstu var einungis hugsað um endurmat á því svæði
sem lýst var í fyrstu útgáfunni en síðar ákveðið að í nýrri
útgáfu yrði öll Evrópa höfð undir.
Með kortlagningu spendýra í allri Evrópu tvöfaldast umfang
kortlagðra svæða. Munar mestu að nú bætast við tólf af fimmtán
fyrrverandi Sovétríkjum (Eystrasaltslöndin komin áður), þar á
meðal og ekki síst sá hluti Rússlands sem telst til Evrópu (2.
mynd). Stór hluti svæðisins hefur ekki verið kortlagður áður á
þennan hátt og því er mikið verk framundan. Fyrir fyrstu útgáfu
bókarinnar voru sýndar 194 tegundir spendýra á 6.675.000 fer-
kílómetra svæði en í annarri útgáfu verður fjallað um yfir 260
tegundir á 11.442.500 ferkílómetra svæði. Evrópska spendýra-
félagið hefur því hvatt almenning til þátttöku og sett af stað
allsherjar söfnunarátak til að hægt sé að ljúka við að skrá og
kortleggja útbreiðslu spendýra í allri Evrópu. Hægt er að lesa
um átakið á vefsetri sem á íslensku heitir Styrktu verndun
evrópskra spendýra (https://support.european-mammals.
org/) og taka beinan þátt í verkefninu (3. mynd).
Sagt var frá þessu metnaðarfulla verkefni í fræðsluer-
indi á Hrafnaþingi Náttúrufræðistofnunar 16. október 2019
og sýnd hver áhrif þátttaka almennings og samtakamáttur
hefur haft áhrif á framvindu þess. Hægt er að hlýða á Hrafna-
þingserindið á Youtube-síðu stofnunarinnar (https://www.
youtube.com/user/natturufraedistofnun).
1. mynd. Forsíða fyrstu útgáfu bókarinnar frá 1999.
Náttúrufræðingurinn 90 (4–5) bls. 294–295, 2020