Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 41

Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 41
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 261 ALMENNT UM STARA Starategundin á Íslandi, Sturnus vulgaris vulgaris, (2. mynd) er víða algeng. Náttúruleg útbreiðsla er frá Mongolíu í austri til Íslands í vestri en að auki hefur starinn verið fluttur til Ástr- alíu, Nýja-Sjálands, Norður-Ameríku, ýmissa eyja í Karíbahafi, til Mexíkó, Argentínu, Suður-Afríku og til Fídji- eyja. Tegundin er staðfugl í Evrópu vestan- og sunnanverðri, og í Suðvestur- Asíu, en stofnar í norðausturhluta Asíu eru farfuglar sem fljúga bæði suður og vestur þegar haustar og dveljast þar yfir veturinn. Þannig koma til dæmis hund- ruð þúsunda ( jafnvel milljónir) fugla til Englands til vetrardvalar.2 Starar hafa því dreifst víða og orðið ágeng tegund í mörgum löndum. Þekkt- ast er hversu hratt þeir fjölguðu sér í Bandaríkjunum eftir að 100 fuglum var sleppt fyrir um 130 árum í Central Park í New York. Vegna hins mikla fjölda í Bandaríkjunum eru starar þar álitnir plága – sem veldur óþrifnaði í borgum, aukinni smithættu vegna ýmissa sníkla sem þeir bera, samdrætti í uppskeru og fækkun innlendra fugla sem hafa tapað varpstöðum sínum í samkeppni við starana.5 Búsvæði stara eru opin svæði á gras- lendi, tún og engi, skógar og svo eru þeir einnig víða í þéttbýli. Þeir eru fyrst og fremst skordýraætur en éta líka önnur liðdýr og orma, sem og korn og ávexti. Þeir leita í fjörur eftir æti, sömuleiðis í öskuhauga og skólpræsi.6 Starar gera gagn með því að halda niðri óæskilegum skordýrum en mikil fjölgun staranna í mörgum löndum hefur víða orðið til þess að fækkað hefur í innlendum stofnum sumra fuglategunda. Í Evrópu hefur störum þó fækkað undanfarna áratugi eins og mörgum öðrum tegundum fugla og þá sérstaklega skordýraætum, og er aðalástæðan sú að gengið er á búsvæði þeirra.2,7 Tegundin er mjög félagslynd (3. mynd). Starar eru þekktir fyrir hóp- myndun (e. murmurations) þar sem fuglarnir sýna listir sínar þegar degi er tekið að halla og þeir eru að safnast á náttstað.8,9 Segja má að þetta mikla sjónarspil sé eitt af undrum náttúr- unnar. Þúsundir ( jafnvel upp í milljón) fuglar safnast saman og sýna ótrúlegar fluglistir þar sem sveimurinn virð- ist hreyfast sem heild en jafnframt í bylgjum sem orsakast af því að fugl- arnir fljúga mishratt innan hópsins og þéttleiki þeirra breytist í sífellu. Sveimurinn skiptist sífellt upp í minni hópa sem svo sameinast aftur og að lokum leysist stóri hópurinn upp þegar fuglarnir setjast á jörðina, í tré eða á mannvirki. Á norðurhveli eru svona hópar einkum áberandi á haustin. Fuglarnir safnast saman af stórum svæðum, mest síðdegis, og setjast svo á ákveðna hvíldarstaði, gjarnan í grenilundum eða háum byggingum.6 Þekktasti staðurinn í Reykjavík er í Skógræktinni í Fossvog- inum, í svokölluðum Svartaskógi þar sem þúsundir stara safnast saman rétt fyrir sólsetur á haustin og veturna. Nýleg samantekt10 þar sem gögn frá mörgum löndum voru greind bendir til að þessi hegðun sé fyrst og fremst viðbrögð við hættu, því það að vera í stórum og hreyfanlegum hópi minnkar líkurnar á að lenda í klóm ránfuglanna. Í annarri rannsókn11 kom í ljós að upp- runi bylgnanna sem myndast í hópnum tengdist beint förufálka í veiðihug, og að afránshættan minnkaði í réttu hlutfalli við það hversu miklar bylgjurnar voru. Á Íslandi settust starar fyrst að í Hornafirði um 1940, byrjuðu að verpa í Reykjavík upp úr 1960 og hafa síðan breiðst út víða um land. Mest er af þeim á Suðvesturlandi, einkum í þéttbýli.6 Starinn er staðfugl og talið er að í stofn- inum séu nú um 10 þúsund pör.6,12 Á vet- urna fjölgar í stofninum því þá bætast í hann farfuglar.13 3. mynd. Starasveimur yfir Ingólfsfjalli 14. ágúst 2017. Í hópnum eru 1307 starar, sennilega allur Selfossstofninn. – Starling murmuration in S-Iceland. Ljósm./Photo: Jóhann Óli Hilmarsson.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.