Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 46

Náttúrufræðingurinn
266
NIÐURLAG
Svör við spurningum sem settar voru
fram í byrjun eru nokkuð skýr. Stararnir
notuðu feld hestanna lítið sem ekkert
sem uppsprettu fæðu. Eina greinilega
tilvikið sem sást var fugl sem tíndi óværu
(lús) eða flösu af hesti sem var með áber-
andi ljótt hárafar. Það er áhugavert og
gæti bent til þess að hestarnir þiggi slíka
hjálp þegar þeir eru lúsugir. Hugsanlega
er líka gott fyrir hrossin að vera með
fugla á sér ef það dregur úr ásókn bit-
mýs (og lúsmýs). Sú staðreynd að hest-
arnir brugðust aldrei ókvæða við þegar
stararnir settust á þá styrkir þessar hug-
myndir. Fuglarnir notfærðu sér hestana
greinilega til að fá yfirsýn yfir hvar fæðu
var að finna á jörðinni. Af baki geta þeir
líka fylgst vel með því hvenær hópur-
inn er að taka flugið. Fyrir starann er
afar mikilvægt að fylgja hópnum, bæði
til að minnka afránshættu (3. mynd) og
auka líkur á að finna fæðu.4 Það kom
einnig fyrir að stararnir tóku sér hvíld á
baki hrossanna og sáust snyrta sig, kúra
sig niður og hafa samskipti við aðra.
Það getur því vel verið að þeir njóti
ylsins af hestunum.
Hvort samskipti þessara tegunda
flokkast fremur undir gistilífi en sam-
hjálp er erfitt að segja. Rannsóknin
bendir til að stararnir hafi umtalsvert
gagn af samskiptum við hrossin. Það er
vel hugsanlegt að samneyti við starana
sé einnig af hinu góða fyrir hestana, og þá
væri hér um samhjálp að ræða. Hegðun
hestanna sem dýra sléttunnar endur-
speglar alltaf þeirra eðli og þróunarsögu
og hún sýnir enn ýmiss konar aðlögun
að flóknari umhverfi í fyrndinni.17,18 Þótt
hætta af rándýrum sé afar lítil hér á
landi voru margs konar rándýr á slétt-
unum hættuleg folöldunum í árdaga
og eru enn sums staðar í heiminum.19
Sníkjudýr á hrossum og ásókn bitvarga
hefur alltaf verið til staðar. Að hafa vörð
sem stendur á baki og varar við yfirvof-
andi hættu auk þess að geta étið sníkju-
dýrin og fælt bitvarginn frá, hlýtur að
vera góður kostur!
Rannsókn þessi er lítil að vöxtum en
niðurstöðurnar eru áhugaverðar. Í fyrsta
lagi það hversu óútreiknanlegir og kvikir
stararnir voru. Oftast stoppuðu þeir
stutt, flugu upp og söfnuðust saman, sett-
ust niður skammt frá en komu svo aftur.
Alveg óvænt flugu þeir svo hátt upp og
hurfu eða settust í trjálundi. Í öðru lagi
kom mér á óvart að sjá þá rífast um að
komast að einstaka skítahrúgum. Senni-
lega er skýringin sú að það eru ormar í
skítnum frá sumum hestanna. Í þriðja
lagi var gaman að uppgötva að það var
ekki tilviljun á hvers konar hross þeir
settust – ljósu litirnir eru greinilega vin-
sælli. Ekki er ljóst hvers vegna. Kannski
setjast þeir frekar á ljósu hrossin vegna
þess að þau sjást betur á haustin, og það
hjálpar ef til vill að þá eru berjaskíts-
blettirnir áberandi.
Ýmsir hafa ímugust á störum hér á
landi vegna flónna sem leggjast á okkur
mennina þegar ungar eru farnir úr
hreiðrunum og flærnar leita að öðrum
fórnardýrum. Eins og komið hefur fram
hér að ofan á þessi fugl sér einnig heill-
andi hliðar. Þar sannaðist hið fornkveðna
hvað varðar höfund þessarar greinar að
hann lítur starann öðrum augum eftir
að hafa skoðað og mælt hegðun hans í
kringum hestana og bætt við kunnáttu
sína um eiginleika hans og hegðun.
SUMMARY
Starlings in company with horses
The habit of the common starling
(Sturnus vulgaris) to associate with
grazing horses is spreading in Iceland.
When asked I found that many thought
the birds were picking parasites from
the skin of the horses. I found no refer-
ences to scientific papers for this associ-
ation of the two species on the internet.
However, the behaviour of starlings to
forage for invertebrates close to cat-
tle when grazing has been studied. In
those papers the benefits for the cattle
was hardly mentioned. Photos of star-
lings sitting on the back of horses are
not many on the internet, interestingly
though the majority from Iceland. Some
photos of starlings perching on red deer,
elk, bison, reindeer and cows do exist.
To get some idea of the functions of
this behaviour, preliminary behavioural
observations were carried out in Eilífs-
dalur, SW-Iceland, on 9 days in August
and September 2018 and 2020 in a spa-
cious pasture with a group of 24 horses.
The method Ad Libitum was used to be
able to describe the general behaviour
of the starlings at the site and the reac-
tions of the horses to the birds. Instan-
taneous sampling was used to estimate
time budgets of the birds (22 scans)
and to collect data to test (14 scans) if
the colour of the horse was irrelevant
for the birds when they perched on
their back.
The birds were very movable and
agile: they frequently formed large
flocks that split up and joined up, flew
up in the air or landed close to the
horses. Sometimes they settled on the
backs of the horses (up to 25/horse).
Looking closely at their behaviour it
became clear that they were not feeding
on parasites (lice) or skin flakes (one
clear exception). Rather, they seemed to
use the horses as perches to spot where
other birds were feeding or for a place
to rest, preen the feathers or for interac-
tions with other birds as well as to be on
the outlook for predators. They spent
73% of their time foraging for food
(berries and invertebrates around the
horses and in the horse droppings).
They also stood still (13%), preened
their feathers (7%), argued over horse
droppings (3%) and spent 4% of their
time perching on a horse. Most com-
monly only one bird perched on a horse
at the same time. Interestingly the col-
our of the horse was relevant – the birds
preferred the palest horses. The horses
did not shake their body or tail to get rid
of the birds nor were they aggressive
towards them. This supports the idea
that this association might be a case of
commensalism – the birds benefit by
getting access to more food while the
presence of the birds for the horses is of
no importance. However, in the evolu-
tionary past when the horsesʼ habitats
were large plains and predators were a
constant threat to the foals, an associ-
ation with birds which spot predators
quickly19 might have been advantageous
for the horse as well as acting as deter-
rents for biting insects – hence a case of
mutualism. Although such a predator
threat is of much less significance at
the present time, the genetic basis of a
behaviour of such a protective nature
is very unlikely to disappear from
horse populations.