Þjóðmál - 01.09.2018, Blaðsíða 29

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 27
Væntingar stór hluti batans
Fjöldi heimila stóð frammi fyrir skuldavanda
eftir fall bankanna og ýmis úrræði voru kynnt
til sögunnar til að höggva á hnútinn. Það var
svo árið 2013 þegar Leiðréttingin var kynnt
til sögunnar, en hún var almenn efnahags­
aðgerð sem miðaði að því að rjúfa efnahags­
lega kyrrstöðu, auka hagvöxt og hvetja til
aukinnar fjárfestingar í íbúðarhúsnæði. Með
þessu var áralöngu óvissuástandi aflétt og
aftur var hægt að gera áætlanir.
Ekki mátti búast við efnahagslegum við­
snúningi fyrr en stærstu málin voru frá.
Endurskipulagning á skuldum fyrirtækja og
heimila, Icesave­málið og losun fjármagns­
hafta og skuldaskil slitabúanna. Óvissa
dregur úr ákvarðanatöku og því var nauðsyn­
legt að endurskipuleggja skuldir fyrirtækja
og heimila til að koma á eðlilegu ástandi.
Óvissa um losun fjármagnshafta fólst meðal
annars í ótta um mikið útflæði fjármagns sem
myndi leiða til gengisfellingar með tilhey­
randi verðbólgu. Þetta undirstrikar það að
þó að Icesave­málið hefði verið leyst á fyrri
stigum hefði það engu breytt um framvindu
efnahagsmála. Óvissan sem vofði yfir vegna
skulda fyrirtækja og heimila og vegna slita­
búanna vó þyngra.
Í þessu samhengi má hugleiða hver staðan
væri ef kröfuhafarnir hefðu ekki samþykkt
stöðugleikaskilyrðin heldur hefðu gert
ágreining um stöðugleikaskattinn. Líklegt
er að það mál væri ekki enn til lykta leitt.
Óvissu ástand hefði þannig dregist á langinn
og hinni efnahagslegu endurreisn hefði
seinkað um nokkur ár. Væntingar hefðu þá
verið á neikvæðari veg.
Niðurlag
Skuldastaða ríkissjóðs var mun betri en
ella því skuldir voru ekki ríkisvæddar. Þar
með varð endurreisn efnahagskerfisins
mun hraðari og niðurstaðan hagfelldari.
Traustar upplýsingar studdu við ígrundaða
ákvarðanatöku og ruddu þannig brautina
að heimatilbúnum lausnum sem stóðust
þau alþjóðlegu viðmið sem þurfti til þar sem
vandinn var án fordæma. Með skýrri pólitískri
sýn og eignarhaldi var unnt að klára flókin
viðfangsefni á skömmum tíma. Slíkt gaf tiltrú,
hafði áhrif á væntingar og flýtti þannig hinni
efnahagslegu endurreisn.
Það er merkilegt að slitabúin voru gerð upp
án neinna eftirmála. Fall bankanna þriggja
samanlagt var annað stærsta gjaldþrot
sögunnar samkvæmt Moody‘s. Fjöldi kröfu­
hafa hljóp á tugum þúsunda og stöðug leika ­
skilyrðin voru án fordæma í alþjóðlegri
fjármálasögu að mati Lee C. Buchheit. Að
sama skapi er áhugavert að ekkert dómsmál
varð vegna Leiðréttingarinnar en málið snerti
þorra heimila landsins. Það er góður árangur.
Höfundur er fyrrverandi varaformaður
framkvæmdahóps stjórnvalda um losun
fjármagnshafta og fyrrverandi formaður
sérfræðingahóps um skuldavanda
heimilanna.
Skuldastaða ríkissjóðs var mun betri en ella því skuldir voru ekki ríkisvæddar. Þar með
varð endurreisn efnahagskerfisins mun hraðari og niðurstaðan hagfelldari.