Þjóðmál - 01.09.2018, Blaðsíða 33

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 31
Enn eitt dæmið um misheppnaða afskipta­
semi ríkisins er bankaskatturinn svokallaði,
sem lagður var á með lögum í lok árs 2010 og
hækkaður í lok árs 2013. Bankaskattinum var
ætlað að bæta ríkinu að einhverju leyti það
tjón sem hlaust af falli fjármálafyrirtækjanna
haustið 2008. Niðurstaðan er þó sú að það
eru einstaklingar og fyrirtæki sem greiða
skattinn í formi hærri vaxta og skertra kjara
enda verða útlán bankanna dýrari (skatturinn
leggst á útlán).
Með öðrum orðum; almenn ingur þarf
að greiða hærri skatta til að bæta ríkinu
tjón af hruni bankanna fyrir tíu árum. Til
viðbótar greiða fjármálafyrirtæki fjár sýslu­
skatt, sérstakan fjársýsluskatt og gífurlegan
kostnað vegna eftirlitsstofnana, t.d. Fjár mála­
eftirlitsins (FME). Það er því miður þannig að
FME er nokkurn veginn í sjálfsvald sett hversu
hátt gjaldið er. Það verður að telj ast ólíklegt
að nokkur stjórnmálamaður setji FME stólinn
fyrir dyrnar og takmarki útþenslu þess, því að
hér varð hrun!
Æfðar ræður kerfisins
Hér á síðum Þjóðmála hefur áður verið
fjallað um það hvernig stofnanir á borð við
sérstakan saksóknara, Seðlabankann og
Samkeppniseftirlitið hafa farið offari við
rannsóknir, húsleitir, hleranir og fleira – allt
á kostnað þeirra sem fyrir þeim verða. Þrátt
fyrir að vitað sé að sérstakur saksóknari
hafi misnotað hlerunarheimildir sínar má
finna, á þingmálalista ríkisstjórnarinnar,
frumvarp þar sem lögreglunni eru veittar
auknar heimildir um aðgang að fjarskipta­
upplýsingum – án þess að fyrir liggi grunur
um saknæma hegðun. Frumvarpið er þó ekki
komið fram og það er ástæða til að vona að
dómsmálaráðherra standi í vegi fyrir því að
starfsmenn lögregluembætta (þá sérstaklega
héraðssaksóknara) geti staðsett borgarana
bara af því bara.
Ráðherrar og þingmenn heyra á hverjum
degi æfðar ræður ríkisstarfsmanna um það
af hverju og hvernig auka megi eftirlit hins
opinbera með einstaklingum og fyrirtækja.
En ef stjórnmálamenn standi ekki í vegi fyrir
útþenslu eftirlitsiðnaðarins gerir það enginn.
Þegar starfsmenn Fiskistofu viðra hugmyndir
um að setja upp myndavélar um borð í skip­
um og við hafnir ætti ráðherra Sjálf stæðis­
flokksins að standa í vegi fyrir því að slíkar
hugmyndir rati nokkurn tímann á pappír.
Árið 2011 var samkeppnislögum breytt
til hins verra og Samkeppniseftirlitið fékk
auknar heimildir, m.a. til þess að reka
ákvarðanir sínar fyrir dómstólum í þeim til­
vikum þar sem áfrýjunarnefnd samkeppnis­
mála hafði snúið við ákvörðunum þess.
Samkeppniseftirlitið er líkast til sú stofnun
sem atvinnurekendur vilja síst eiga sam­
skipti við. Afgreiðsla mála tekur langan tíma
og ákvarðanir hennar verða sífellt umdeil­
dari. Það er margt hægt að segja og skrifa
um Samkeppniseftirlitið – og fæst af því
gott – en það er ljóst að stjórnmálamenn
þurfa að taka stofnunina til algjörrar endur­
skoðunar. Nú stendur yfir endurskoðun á
samkeppnis lögum og þegar þær breytingar
verða kynntar mun enn og aftur reyna á það
hvort stjórnmálamenn ætla að standa með
kerfinu eða fólkinu í landinu. Hingað til hafa
þeir valið að standa með kerfinu, þannig að
eftirvæntingin er ekki mikil.
Ef stjórnmálamenn setja ekki hnefann í
borðið heldur kerfið bara áfram að stækka.
Þá vinnur kerfið en almenningur tapar – og
borgar.
Höfundur er ritstjóri Þjóðmála.