Þjóðmál - 01.09.2018, Side 53

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 51
Þannig setti Kína fríverzlunarviðræðurnar, sem
hófust í tíð ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins, á ís í kjölfar þess að sótt
var um inngöngu í Evrópusambandið 20091
enda hefði innganga í sambandið þýtt að
aðild Íslands að öllum viðskiptasamningum
sem landið hefði gert félli þar með úr gildi.
Viðræður hófust á ný árið 2012 en umsóknin
þýddi að þær töfðust vel á þriðja ár og hefði
vel getað gert þær að engu.
Tekin var ákvörðun um að halda áfram frí­
verzlunarviðræðunnum í kjölfar þess að
Össur óskaði eftir því á meðan á heimsókn
þáverandi forsætisráðherra Kina, Wen Jiabao,
til Íslands stóð.2 Óskinni hafa ljóslega fylgt
þau skilaboð að Íslendingar væru þrátt
fyrir allt ekki á leiðinni í Evrópusambandið.
Ólíklegt er hins vegar að svo hefði farið með
umsóknina í gangi ef viðræðurnar hefðu ekki
þegar verið hafnar og langt á veg komnar.
Þurfa að vita á hvaða vegferð Ísland er
Fríverzlunarviðræðurnar við Kína eru ágætis
dæmi um það hversu viðkvæmar slíkar
við ræður geta verið. Það á ekki sízt við um
aðdraganda þess að þær eru hafnar – ef til
þess kemur á annað borð. Eitt af því sem
skiptir miklu máli í þeim efnum er einmitt
að fyrir liggi á hvaða leið mögulegir við­
semjendur eru í alþjóðlegu tilliti. Til að mynda
hvort þeir kunni að ganga inn í tollabandalag
sem þýddi endalok fyrirhugaðs samnings.
Þannig skiptir til að mynda mjög miklu að
önnur ríki hafi ekki ástæðu til að efast um
áherzlu Íslands á gerð fríverzlunarsamninga.
Fyrir vikið er auðvitað vægast sagt afar
óheppilegt (fyrir utan annað) að umsókn
vinstristjórnarinnar um inngöngu í Evrópu­
sambandið hafi ekki enn verið formlega
dregin til baka. Komið hefur í ljós að utanríkis­
ráðuneytið3 og sambandið4 eru sammála um
að einungis hafi verið gert hlé á umsóknar­
ferlinu.
Evrópusambandið hefur í raun aldrei verið
sérlega áhugasamt um fríverzlun, sem er
ein af ástæðum þess að Bretland er á leið úr
sambandinu. Bretar höfðu lengi kallað eftir
því að Evrópusambandið legði meiri áherzlu
á gerð fríverzlunarsamninga, ekki aðeins
samninga með fríverzlun í aukahlutverki, en
vera í sambandinu þýðir að ríkin innan þess
hafa ekki frelsi til þess að gera sjálfstæða
fríverzlunarsamninga við önnur ríki.
Hins vegar hefur Evrópusambandið lagt
aukna áherzlu á fríverzlun síðasta áratuginn.
Þó fyrst og síðast af illri nauðsyn til þess
að reyna að ýta undir hagvöxt innan sam­
bandsins og vinna á miklu atvinnuleysi. Ekki
sízt í kjölfar alþjóðlegu efnahagskrísunnar
sem einkum olli miklum erfiðleikum innan
evrusvæðisins sem ekki sér fyrir endann á.
Þetta á til að mynda við um fríverzlunar­
viðræður Evrópusambandsins við Bandaríkin
sem hófust árið 2013 en voru að sögn Karels
De Gucht, þáverandi viðskiptastjóra
sambandsins, lamaðar allt frá byrjun.5
Fríverzlunarviðræður Evrópusambandsins
og Bandaríkjanna snerust hins vegar ekki
fyrst og fremst um beina tolla heldur einkum
óbeinar viðskiptahindranir. Ólíka öryggisstaðla,
vörumerkingar og annað slíkt sem oft hefur
verið notað, ekki sízt af sambandinu, til þess
að viðhalda verndarhyggju þegar beinir tollar
hafa farið lækkandi í heiminum einkum í kjölfar
stofnunar Alþjóðaviðskiptastofnunar innar
(WTO) fyrir um aldarfjórðungi.
Þess má geta að fram kemur í skýrslu sem
unnin var fyrir þing Evrópusambandsins árið
2014 að ríki á stærð við Ísland eigi auðveldara
en sambandið með að semja um fríverzlun
við stærri hagkerfi vegna einfald ari hagsmuna
og færri atvinnugreina sem vernda þurfi fyrir
alþjóðlegri samkeppni. Tilefni var fríverzlunar­
samningur Íslands við Kína. Þess má geta að í
sömu skýrslu kemur fram að Íslendingar hafi
náð sér á strik eftir fall bankanna þar sem þeir
hafi haft krónuna sem gjaldmiðil og ekki verið
hluti evrusvæðisins.6