Þjóðmál - 01.09.2018, Qupperneq 59

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 57
jafnvel þegar á þjóðveldisöld. Hver hreppur
hafi átt sína afrétt, og síðan hafi fylgt hverri
jörð ákveðin tala sauða, sem reka mátti í
afréttina, ítalan svonefnda. Eigendur jarða við
laxveiðiár hafi átt þær saman, en hverri jörð
fylgt ákveðinn stangafjöldi á veiðitímabilinu.
Þannig hafi aðgangur að takmörkuðum
gæðum verið takmarkaður. Kvótakerfið í
íslenskum sjávarútvegi sé í raun svipað hinni
fornu ítölu. Hverju skipi fylgi ákveðið magn
af fiski sem veiða megi, kvótinn, en hann geti
líka gengið kaupum og sölum. Þannig nýtist
tveir helstu kostir einkaeignarréttar: að hand­
hafar réttindanna einbeiti sér að því að nýta
sem hagkvæmast þau gæði sem þeir hafa
einkaafnotarétt á, og að réttindin rati smám
saman í frjálsum viðskiptum í hendur þeirra
sem best kunna með þau að fara.
Í skýrslu sinni víkur Hannes að lokum að
þremur „þokkafullum risadýrum“ (charis­
matic megafauna); hval, fíl og nashyrningi.
Hann bendir á að hvalastofnarnir tveir sem
Íslendingar nýta, langreyður og hrefna, séu
traustir og eigi þess vegna alls ekki heima
á alþjóðlegum listum um dýrategundir
í útrýmingarhættu. Sumir stofnar fíla og
allir stofnar nashyrninga séu hins vegar í
útrýmingarhættu. Þar sé lausnin sú að breyta
veiðiþjófum í veiðiverði með einu penna­
striki: með því að gera þá sem næstir búi
dýrunum að eigendum þeirra eða gæslu­
mönnum. Sem fyrr krefjist vernd verndara.
Lærdómar af
bankahruninu
Önnur skýrsla Hannesar fyrir New Direction
ber heitið Lærdómar Evrópuþjóða af banka­
hruninu íslenska 2008 (Lessons for Europe
from the 2008 Icelandic Bank Collapse).
Hún er 93 blaðsíður að lengd.
Í upphafi vísar Hannes á bug ýmsum algengum
skýringum á bankahruninu. Það stafaði ekki
af auknu atvinnufrelsi, enda voru margar
þjóðir frjálsari en Íslendingar, án þess að
bankakerfi þeirra hryndu. Það var ekki heldur
vegna kvótakerfisins í sjávarútvegi, sem hafði
í meginatriðum myndast árin 1975–1990,
löngu fyrir bankahrunið.
Það mátti ekki heldur rekja til „karlaveldis“.
Fjármálageirar annarra þjóða voru skipaðir
körlum að miklum meirihluta, án þess að
bankakerfi þeirra hryndu. Bankahrunið var
ekki heldur vegna stjórnarskrárinnar, sem
var svipaðs efnis og hin danska. Hannes
telur skýringu Rannsóknarnefndar Alþingis á
bankahruninu rétta, svo langt sem hún nær:
Bankarnir uxu svo hratt og urðu svo stórir
að íslenskum stjórnvöldum var um megn
að veita þeim lausafjárfyrirgreiðslu í hinni
alþjóðlegu fjármálakreppu.
En stærð bankanna var að sögn Hannesar
nauðsynlegt skilyrði fyrir bankahruninu og
ekki nægilegt.
Regnskógur í Brasilíu. Í skýrslu sinni segir Hannes að varðveita megi líffræðilegan fjölbreytileika skóganna þar í landi á
miklu minna svæði. Rányrkja sé stunduð í skógunum af því að þeir séu ekki undirorpnir einkaeignarrétti.