Þjóðmál - 01.09.2018, Síða 68

66 ÞJÓÐMÁL Haust 2018
Skýrslunni er nefnilega ætlað að vera úttekt
á sjávarútvegi sem lýsir árferði í greininni,
s.s. lýsandi skýrsla, en ekki nákvæm úttekt á
tilteknum hagtölum með það að markmiði
að leggja skatt á sjávarútveg.
Það mætti standa betur að útreikningi á
hagnaði hjá fiskveiða­ og fiskvinnslu­
fyrirtækjum með það að markmiði að fá
raunsannari mynd af hagnaði í greininni. Til
þess að ná því fram mætti e.t.v. standa betur
að gagnaöflun og reyna að tryggja að stofn
til veiðigjalds taki mið af stærra úrtaki. Það
væri til þess fallið að gera veiðigjalds stofn­
inn nákvæmari og sanngjarnari gagnvart
gjaldendum.
Bókhaldshagnaður
sem grundvöllur veiðigjalds
Við útreikning á veiðigjaldsstofni er, eins og
áður hefur komið fram, byggt á gögnum
um hagnað í fiskvinnslu og fiskveiðum í
skýrslu Hagstofunnar, Hagur veiða og vinnslu.
Við útreikning á stofni veiðigjalds er lagður
til grundvallar bókhaldshagnaður. Það
fyrirkomulag að leggja bókhaldshagnað
til grundvallar stofni veiðigjalds er bundið
ákveðnum vanköntum. Þegar veiðigjald er
reiknað af bókhaldshagnaði verður hluti
af gjaldstofninum t.d. verðbreytinga­ og
eignauppfærslur. Þannig geta veiðigjöld
hækkað eða lækkað marktækt milli ára vegna
ákvörðunar fyrirtækja um að uppfæra verðmat
á fiskiskipunum sínum. Að sama skapi eru
lán útgerða oft í erlendri mynt, vegna þess að
tekjur þeirra eru það líka, og því geta gengis­
breytingar haft ýmist jákvæð eða neikvæð
áhrif á bókhaldshagnað innan greinar innar.
Til skýringar á þessum vangaveltum má
nefna þá stöðu að ef fyrirtæki endurmetur
flotann sinn og hann reynist 500 milljónum
verðmætari en hann var við síðasta mat
reiknast það inn í bókhaldið sem hagnaður.
Afleiðing af því yrði hærra veiðigjald tveimur
árum síðar á alla þá sem greiða veiðigjald,
jafnvel smábátaeiganda á Raufarhöfn. Slíkar
bókhaldsfærslur gefa bersýnilega ekki skýra
mynd af afkomu í sjávarútvegi í samræmi við
þá grunnhugsun sem er undirliggjandi við
gildandi veiðigjald. Að sama skapi gæti verið
rétt að undanskilja í útreikningum veiðigjalds
söluhagnað og ­tap þegar eignir eru seldar,
virðisrýrnun aflaheimilda og leiðréttingar á
lánum. Bókhaldshagnaður af þessu tagi er
ekki hluti af reglulegri starfsemi útgerða.
Vinnsla um borð í fiskiskipum
Við útreikning á veiðigjaldi er byggt á öllum
hagnaði fiskveiða og tilteknu hlutfalli
hagnaðar fiskvinnslu. Þannig rennur allur
hagnaður við veiðar inn í stofn veiðigjalds en
aðeins hluti af hagnaði vinnslu telst til gjaldsins.
Í framkvæmd fellur allur hagnaður af vinnslu
um borð í fiskiskipum veiðamegin í stofni
veiðigjalds. Engu breytir þótt umtalsverður
hluti af hagnaði skipanna sé í raun hagnaður
af vinnslu en ekki veiðum. Þetta fyrirkomulag
er letjandi fyrir eigendur fiskiskipa að fjárfesta
í búnaði sem eykur verðmætasköpun í formi
vinnslu um borð áður en í land er komið, því
allur hagnaður af slíkri starfsemi rennur beint
til stofns veiðigjaldsins, þrátt fyrir að ekki sé
um veiðar að ræða.
Þá er ljóst að vinnsla um borð í fiskiskipi kann
að skila meiri hagnaði en ella, enda er afurðin
verðmætari þegar hún kemur í land. Oft er
fiskurinn fullunninn og tilbúinn til útflutnings
og því kann aflaverðmæti hans að vera allt
annað en hjá óunnum fiski. Það er ákveðið
innra ósamræmi í því að telja allan hagnað af
vinnslu um borð í skipi til stofns veiðigjalds en
einungis hluta af hagnaði við vinnslu í landi.
Stofn veiðigjalds byggir í raun á hagnaði í atvinnugrein sem hefur ekkert með
aðgang að fiskveiðiauðlindinni að gera vegna þess að fæstar útgerðir eiga vinnslu.