Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 71

ÞJÓÐMÁL Vetur 2019 69
Bókarýni
Atli Harðarson
Mannheimar
The Third Pillar:
How Markets and the State Leave
the Community Behind
Höfundur: Raghuram Rajan
Útgefandi: Penguin Press, 2019
446 bls.
Raghuram Rajan er prófessor í hagfræði við
Chicago­háskóla. Hann var aðalhagfræðingur
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins frá 2003 til 2006 og
bankastjóri við seðlabanka Indlands frá 2013
til 2016. Bók hans um misbresti í fjármála­
kerfum heimsins, Fault Lines: How Hidden
Fractures Still Threaten the World Economy,
sem út kom 2010, vakti mikla athygli og fyrir
hana hlaut hann verðlaun og viðurkenningar,
meðal annars frá Financial Times sem útnefndi
hana bestu viðskiptafræðibók þess árs.
Nýjasta bók Rajans, sem hér er til umfjöllunar,
hefur einnig vakið verulega athygli. Í henni
fjallar hann um vantraust almennings á
markaðsbúskap og lýðræðislegum stjórn­
málum og um lýðskrumið sem á vaxandi
hljómgrunn um þessar mundir.
Í inngangi bókarinnar segir Rajan að þótt
efnaleg velsæld sé meiri nú en nokkru sinni
fyrr sé stór hluti verkafólks í ríkum löndum
mjög áhyggjufullur. Bankakreppan fyrir
áratug varð til þess, segir hann, að fjöldi
fólks missti trúna á að hagkerfinu og stjórn­
málunum væri viðbjargandi. Þegar saman
fara útbreitt vantraust á kerfið og áhyggjur
alþýðu af eigin afkomu þá er torvelt að byg­
gja upp og viðhalda góðu samfélagi þar sem
þorri fólks í heilu ríki býr við öryggi og getur
treyst á samhjálp og stuðning ef á móti blæs.
Þegar við bætist að innflytjendum fjölgar og
samfélög verða sundurleitari verður erfitt að
ná samstöðu um velferðarkerfi fyrir alla en
auðvelt að magna úlfúð og sundurþykkju.
Þjóðernissinnaðir flokkar á hægri væng
stjórn málanna og vinstrisinnaðir and­
stæðingar frjálsra viðskipta bregðast hvorir
tveggja við þessu með því að boða fráhvarf
frá opnum mörkuðum og samfélagsskipan
í anda frjálslyndis. Hvað þetta varðar segir
Rajan að Donald Trump og Bernie Sanders
séu tvær birtingarmyndir sama vanda og
bendir á að þeir hafi báðir talað fyrir
verndarstefnu og tollamúrum. Hann segir
líka að í Evrópu hafi framboð sem hann
kennir við „populism“ að jafnaði fengið vel
innan við tíunda hluta atkvæða um aldamót
en nær fjórðung atkvæða þar sem kosið var í
álfunni árið 2017.