Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 41

ÞJÓÐMÁL Vetur 2019 39
Vaxandi óánægja innan
Evrópusambandsríkjanna
Evrópusambandið hefur þurft að takast á
við margar áskoranir á undanförnum árum.
Gagnrýni á sambandið frá bæði vinstri og
hægri kanti stjórnmálanna hefur aukist
veru lega og takmarkast hún ekki aðeins við
þau ríki, sem verst hafa farið út úr efnahags­
kreppunni, heldur nær hún nú einnig til lykil­
ríkja sambandsins. Í síðustu þingkosningum
í Þýskalandi fengu Kristilegir demókratar,
flokkur Angelu Merkel kanslara, þannig verstu
útreið sína í 30 ár og nýr flokkur, Alternative
für Deutschland, sem gagnrýninn er á
sambandið og andvígur evrunni, varð þriðji
stærsti flokkurinn á þýska þinginu. Vinstra
megin á litrófinu bætti Die Linke, sem einnig
er andvígur evrunni, við sig þingsætum.
Óánægja með sambandið er einnig víðtæk
innan Kristilega demókrataflokksins sjálfs,
þar sem margir eru gagnrýnir á peninga­
stefnu Seðlabanka Evrópu og kaup hans á
ríkisskuldabréfum á almennum markaði, sem
þeir telja að brjóti í bága við stofnsáttmála
sambandsins.
Í síðustu forsetakosningum í Frakklandi
munaði litlu að Frakkar kysu sér forseta sem
andsnúinn er ESB í núverandi mynd; Jean­Luc
Mélenchon, sem áður tilheyrði vinstri armi
sósíalistaflokksins, hlaut 19 prósent í fyrri
umferð frönsku forsetakosninganna og hefði
átt möguleika á að sigra hvort sem er Marine
Le Pen, formann frönsku Þjóðfylkingarinnar,
eða sigurvegarann, Emmanuel Macron, í
annarri umferð kosninganna. Raunar hlutu
Mélenchon og Le Pen, sem bæði eru gagn­
rýnin á sambandið, samtals um 41 prósent
atkvæða í fyrri umferð kosninganna og
valið hefði allt eins getað staðið milli þeirra
tveggja í annarri umferðinni.
Á Ítalíu, þar sem kjósendur hafa þó verið einna
jákvæðastir gagnvart ESB, hafa langvinnir
erfiðleikar í efnahagslífinu magnað upp
óánægju og raddir sem kalla eftir brotthvarfi
Ítalíu úr evrusamstarfinu gerst háværari. Eins
og frægt er orðið völdu breskir kjósendur svo
að ganga úr sambandinu í þjóðaratkvæða­
greiðslu sumarið 2016. Þá hafa sum ríki
Mið­ og Austur­Evrópu gert uppreisn gegn
þeim gildum, sem þau þurftu að skrifa upp á
við inngöngu í sambandið, en trúðu ef til vill
aldrei fyllilega á.
Hnattvæðing og Evrópusamruni
Það er óhjákvæmilegt að setja þessa þróun
í samhengi við bæði langvarandi efnahags­
kreppu og getuleysi aðildarríkjanna til að
bregðast við henni með afgerandi hætti.
Ástæðu þessa er að miklu leyti til að rekja til
áhrifa hnattvæðingarinnar en einnig Evrópu­
samrunans sjálfs. Hnattvæðingin felur í sér
aukið flæði vöru, þjónustu, fjármagns og
fólks yfir landamæri og dvínandi getu
þjóðríkjanna til að setja slíku flæði
takmarkanir. Evrópusamruninn eins og
hann hefur þróast hefur svo magnað upp
þessi áhrif hnattvæðingarinnar. Vega tveir
veigamestu þættirnir í evrópsku samstarfi
þar þyngst – annars vegar innri markaðurinn,
sem varð til með Einingarlögum Evrópu, sem
gengu í gildi árið 1987; og hins vegar efna­
hags­ og myntbandalagið, sem komið var á
fót með Maastricht­sáttmálanum árið 1992.
Innri markaðurinn og nýjasta bylgja hnatt­
væðingarinnar, sem fylgdi endalokum kalda
stríðsins, hófu því að hafa áhrif á svipuðum
tíma, eða í byrjun 10. áratugar síðustu aldar.
Afleiðingarnar á evrópsk stjórnmál hafa verið
að koma fram í kjölfar efnahagskreppunnar
sem hófst árið 2008.