Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 16

14 ÞJÓÐMÁL Vetur 2019
Samvinnuleið í strjálbýlu landi
Ísland er strjálbýlt land þar sem verðmæta­
sköpun hefur byggst á landsins gæðum.
Slíkt útheimtir umtalsverða fjárfestingu í
innviðum, meiri en ella. Það sést glöggt
þegar virði innviða er skoðað í alþjóðlegu
samhengi. Endurstofnvirði innviða hér á landi
var metið um 3.500 milljarðar eða 138% af
landsframleiðslu þegar innviðaskýrslan kom
út árið 2017. Það var á þeim tíma litlu minna
en heildareignir lífeyrissjóðanna. Aðeins
Japan og Noregur hafa fjárfest meira en
Ísland í innviðum sem hlutfall af landsfram­
leiðslu en önnur ríki eru talsvert langt á eftir.
Höfum það hugfast að þetta eru fjárfestingar
hins opinbera. Í sumum tilvikum er greitt fyrir
notkun innviðanna eins og í tilviki raforku og
flugvalla en annars er ekki greitt sérstaklega
fyrir notkun þeirra eins og raunin er með
vegakerfið.
Samvinnuleið flýtir framkvæmdum
Með samvinnuleið (e. public private partner­
ship eða PPP) vinna einkaaðilar með hinu
opinbera að uppbyggingu innviða. Fjölmörg
dæmi eru um vel heppnuð verkefni víða um
heim þar sem samvinnuleiðin var nýtt. Hér á
landi má nefna Hvalfjarðargöngin sem Spölur
byggði og rak. Erlendis þekkjast slík verkefni
á sviði vegaframkvæmda, flugvalla, raforku
og fasteigna svo dæmi séu tekin. Samvinnu­
leið er langtímasamningur einkaaðila og hins
opinbera þar sem einkaaðili sinnir þjónustu
sem opinber aðili hefur að jafnaði sinnt.
Einkaaðilinn ber verulegan hluta áhættu og
stjórnunar verkefnisins.
Með samvinnuleið taka einkaaðilar á sig
áhættu gegn gjaldi, hið opinbera bindur
ekki sjálft fé í innviðunum og getur því nýtt
fjármuni sína í annað. Rannsóknir hafa sýnt
að slíkar innviðafjárfestingar standast frekar
tíma­ og kostnaðaráætlanir og viðhaldi er
að jafnaði betur sinnt. Á móti kemur að
fjármagns kostnaður einkaaðila er yfirleitt
hærri en fjármagnskostnaður hins opinbera
auk þess sem hið opinbera tekur á sig
mótaðilaáhættu. Þá er minni sveigjanleiki
eftir að samningur er kominn á.
0,0%
0,2%
0,4%
0,6%
0,8%
1,0%
1,2%
1,4%
1,6%
Útgjöld til samgönguframkvæmda sem hlutfall af VLF
Útgjöld til samgönguframkvæmda, hlutfall af VLF Meðaltal 1998-2007