Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 23

ÞJÓÐMÁL Vetur 2019 21
– hafi í raun verið ástæða þess að byggja
tókst upp velferðarríki, sem gaf góða raun í
hóflegri stærð. Þegar Norðurlöndin brugðu
hvað lengst frá frjálsu markaðshagkerfi
hægðist töluvert á hagvexti, atvinnusköpun
og nýsköpun. Ofan af þessu hafa þau þurft
að vinda undanfarin ár.
Íslendingar bera sig gjarnan saman við hinar
Norðurlandaþjóðirnar. Oftar en ekki er sá
samanburður notaður til að færa rök fyrir
hærri sköttum, auknum ríkisútgjöldum eða
umfangsmeiri ríkisrekstri – í takt við þá mýtu
sem rakin er hér að ofan. Margir virðast halda
að íslenska ríkið sé í samkeppni við önnur
norræn ríki um að eyða sem hæstu hlutfalli af
landsframleiðslu í ýmsa málaflokka. Þannig
samkeppni er ávísun á að allir tapi.
Hins vegar er samkeppnishæfni einn af
góðum, heildstæðum mælikvörðum á það
hvar við stöndum í samanburði við aðrar
Norðurlandaþjóðir. Samkvæmt International
Institute for Management Development
(IMD) er samkeppnishæfni þjóða mælikvarði
á hvernig ríki stuðla að umhverfi þar sem
fyrirtæki geta á sjálfbæran hátt skapað
verðmæti. Samkeppnishæfni er með nokkuð
sterka fylgni við eiginleika sem teljast
eftirsóknarverðir – góð lífskjör, félagslegar
framfarir, mikla landsframleiðslu og mikla
hamingju. Í nýjustu úttekt IMD á samkeppnis­
hæfni ríkja heimsins var Ísland í 20. sæti af
63 löndum og færðist upp um fjögur sæti
frá fyrra ári. Samt sem áður var það neðst
Norðurlandaþjóðanna.
Úttektin metur þjóðir út frá fjórum megin­
þáttum; efnahagslegri frammistöðu, skilvirkni
hins opinbera, skilvirkni atvinnulífs og
samfélagslegum innviðum. Deila má um
ágæti þessara mælikvarða á velgengni þjóða,
en nokkrir áhugaverðir punktar koma fram í
úttektinni sem höfundur telur ályktunarbæra.
Við stöndum neðarlega – og verr en aðrar
Norðurlandaþjóðir – hvað viðkemur
efnahags legri frammistöðu, fjármögnun,
alþjóðlegri fjárfestingu og regluverki
atvinnu lífs. Veikleikar sem bent er á eru
ríkiseign fyrirtækja, skilvirkni samkeppnis­
löggjafar og aðgengi að áhættufjármagni,
svo dæmi séu tekin. Þegar málefni eins og
samfélagsleg umgjörð (jöfnuður o.þ.h.),
heilsa, umhverfi og menntun eru annars
vegar er Ísland mjög ofarlega og fylgir
fast á hæla hinna norrænu landanna, sem
reyndar koma betur út. Áhugavert er þó
að sjá að stjórnendur telja það eftirsóttasta
við Ísland vera opin og jákvæð viðhorf, hátt
menntunar stig og hæfni starfsfólks.
En hvers vegna skiptir þetta máli? Líkt og
Sanandaji bendir á í bók sinni var uppspretta
velmegunar á Norðurlöndunum í upphafi
öflugt atvinnulíf og rík samfélagssátt, sem
gerði það að verkum að þar var hægt að
byggja upp velferðarkerfi. Þegar hið opinbera
stækkaði um of kom það niður á framþróun,
sem vinda þurfti ofan af til að koma í veg fyrir
stöðnun. En allar götur síðan hefur stimpill
Norðurlandanna verið velferð – háir skattar
og umfangsmikil opinber þjónusta. Ýjað
hefur verið að beinum orsakatengslum milli
þess og hagsældar.
En forsenda tilvistar hins opinbera er öflugt
atvinnulíf. Þegar nánar er að gáð – og
samanber úttekt IMD – koma Norðurlöndin
einstaklega vel út á ákveðnum mælikvörðum
sem snúa að atvinnulífinu. Á flestum þeirra
koma hinar Norðurlandaþjóðirnar betur út
en Ísland. Minni munur er þó á frammistöðu
Íslands og þeirra á helstu velferðarmæli­
kvörðum, eins og menntun og samfélags legri
umgjörð. Samt sem áður snýr ákall þeirra
Íslendinga sem lofsama Norðurlöndin oftar
en ekki að velferðarhlið jöfnunnar.
Ef við ætlum að líta upp til hinna Norður­
landaþjóðanna verðum við að skoða dæmið
heildstætt og draga réttan lærdóm af þeirra
reynslu. Undirstaða öflugs velferðarkerfis
er og hefur alltaf verið öflugt efnahags­ og
atvinnulíf. Staðreyndirnar styðja ekki full­
yrðingar um hið gagnstæða.
Rétt skal vera rétt.
Höfundur er formaður
Sambands ungra sjálfstæðismanna.