Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 53

ÞJÓÐMÁL Vetur 2019 51
Þá er vert að hafa í huga að síðastliðin tíu ár
hafa tekjur ríkisins aukist að meðaltali um
43 milljarða króna á ári (ef undan er skilið
stöðugleikaframlagið 2016). Árið 2009 námu
tekjur ríkisins um 440 milljörðum króna en
árið 2018 námu þær um 828 milljörðum
króna. Það stefnir í að tekjur ríkisins verði enn
hærri á þessu ári og aftur á því næsta.
Hér er að vísu miðað við krónutölur en ekki
hlutfall af vergri landsframleiðslu. Hún hefur,
sem betur fer, aukist til muna sem gerir
það að verkum að það er enginn skortur
á því fjármagni sem ríkið tekur til sín. Það
hvort sjávarútvegurinn verði skattlagður
um 10­15 milljarða til viðbótar því sem nú
er breytir ekki öllu í stóra samhenginu. Hið
sama má segja um aðrar frjóar hugmyndir
vinstrimanna um auknar tekjur ríkissjóðs.
Íslenskir stjórnmálamenn hafa sagt opinber­
lega að hugmyndir um aukna skattheimtu
séu eins og hlaðborð hugmynda; hægt sé
að hækka skatta á einstaka greinar og þætti
samfélagsins, búa til nýja skatta og þannig
mætti áfram telja. Það er í sjálfu sér rétt; þrátt
fyrir að skattheimta á Íslandi sé í hærra lagi er
ekkert nema skynsemin sem stoppar stjórn­
málamenn í að hækka skatta enn frekar.
Sagan kennir okkur þó að það er í raun alveg
sama hversu miklar tekjur ríkisins eru; ríkið
finnur alltaf jafn vondar leiðir til að eyða þeim
peningum. Hér væri meðal annars hægt að
skrifa langan texta um það að jafnvel þó svo
að fjárframlög til hins íslenska ríkisrekna heil­
brigðiskerfis hafi stóraukist með hverju árinu
þá er það enn ekki nóg og nær daglega fáum
við fréttir um rekstrarvandræði ríkisspítalans.
Enginn þorir að spyrja upphátt hvort eitthvað
kunni að vera að rekstrinum og kerfinu sjálfu.
Vandamál sem er ekki vandamál
Það er hægt að orða þetta með öðrum
hætti. Ef ætlunin er að takmarka auð hinna
ríku er það hægt með því að skattleggja
þá eða taka eigur þeirra með öðrum hætti.
Hluti þeirra mun flytja fjármagn sitt úr landi,
flytja sjálfur úr landi eða koma peningum
sínum og eignum undan með öðrum hætti.
Það er hægt að skattleggja sjávarútveginn,
trygginga fyrirtæki, bankana, ferðaþjónustu,
framleiðslufyrirtækin o.s.frv. Ekkert af þessu
mun þó bæta hag þeirra sem minna hafa á
milli handanna. Þótt það hljómi vel í eyrum
einhverra að hækka skatta til að setja í
ákveðin verkefni á vegum ríkisins þá er það
sjaldnast raunin. Það sem mun hins vegar
gerast er að fjárfesting mun minnka, fyrirtæki
munu segja upp starfsfólki, kaupmáttur
mun dragast saman og einkaneysla minnka.
En mögulega fengi Ísland sérstakan kafla í
skýrslu Oxfam þar sem þessar aðgerðir yrðu
bornar lofi.
Þetta er nefnt í samhengi við skýrslu Oxfam
og orðræðu þeirra sem sjá hana sem heilagt
rit, til að sýna fram á að vandamálið sem
Oxfam varpar fram er í raun ekki vandamál.
Auður eins er ekki skortur annars. Það að Bill
Gates hafi hagnast óheyrilega við þróun og
sölu á tölvustýrikerfi þýðir ekki að hann hafi
komist yfir auðæfi sem almenningur í Banda­
ríkjunum (eða þess vegna út um allan heim)
hefði annars komist yfir.
Staða jarðarbúa er með öðrum orðum ekki
verri – það mætti öllu heldur færa rök fyrir
því að hún sé betri því þróun á bæði bæði
Windows­ og Apple­stýrikerfunum varð til
þess að verð á tölvum stórlækkaði og þær má
finna á hverju heimili í dag.
Vandamálið snýr frekar að því hvernig hægt
er að bæta hag almennings. Það verkefni
mun hið frjálsa markaðshagkerfi leysa, fái
það að starfa í friði fyrir stjórnvöldum.
Höfundur er ritstjóri Þjóðmála.