Þjóðmál - 01.12.2019, Blaðsíða 46

44 ÞJÓÐMÁL Vetur 2019
Breyta þarf fyrirkomulagi evrópsks
samstarfs
Evrópusambandið þarf umfram allt að ná
betra jafnvægi milli þjóðríkisins og „bræðslu­
pottsins“. Sú leið, sem farin var með Einingar­
lögum Evrópu og Maastricht­sáttmálanum,
að fela framkvæmdastjórn ESB í jafn ríkum
mæli að stýra innri markaðnum og takmarka
rétt aðildarríkjanna til að beita neitunarvaldi,
var óþörf. Allt eins hefði verið hægt að byggja
á öðru módeli, þar sem aðildarríkin sjálf lékju
stærra hlutverk, t.a.m. með gagnkvæmri
viðurkenningu á stöðlum og samstarfi eins
og því, sem fer fram á vettvangi OECD, þar
sem sérfræðingar frá stofnunum aðildar­
ríkjanna koma saman í fagnefndum og
vinna saman að þróun staðla og annarra
alþjóðlegra viðmiða. Jafnframt var óþarfi að
taka upp jafn ósveigjanlegar reglur og felast
í fjórfrelsinu; í öllu falli hefði þurft að endur­
skoða þær frá grunni fyrir stækkunina til
austurs. Í aðdraganda atkvæðagreiðslunnar
um áframhaldandi aðild að ESB reyndi breska
stjórnin raunar að telja önnur aðildarríki
á að leyfa sér að setja fjórfrelsinu ákveðin
takmörk, en þeirri beiðni var ekki vel tekið.
Yfirvofandi útganga Bretlands hefði getað
orðið Evrópubúum tækifæri til að staldra
við og velta því fyrir sér hvort ástæða sé til
að hugsa málin upp á nýtt. Í stað þess hefur
hún styrkt marga í misráðinni trú á ríkjandi
hugmyndafræði.
Hvað Ísland varðar virðist því hæpið að
ganga í sambandið á grundvelli núverandi
fyrirkomulags. Evrópskt samstarf verður að
byggjast á þjóðríkjunum en ekki á miðstýrðu
sérfræðingaveldi og markaðsnauðhyggju,
sem takmarkar getu þeirra til að koma til
móts við væntingar þegnanna. Mikilvægt er
að Evrópusamruninn hætti að grafa undan
þjóðríkinu og hefji þess í stað að styrkja það
og gera að hornsteini evrópskrar samvinnu.
En meðan Evrópubúar eru staðráðnir í að
halda áfram á núverandi braut; meðan gallað
myntbandalag sviptir aðildarríkin nauðsyn­
legum tækjum til að jafna út sveiflur, mæta
ytri áföllum og tryggja lágmarksvelferð; er
líklegt að hinum „popúlísku“ stjórnmálaöflum
vaxi ásmegin. Viðhorfsbreytingar er þörf því
annað og betra fyrirkomulag evrópskrar sam­
vinnu er bæði mögulegt og æskilegt.
Ríki eru ólík og þurfa að geta tekið þátt í
evrópsku samstarfi á sínum eigin forsendum.
Færi svo að sambandið þróaðist í þá átt að
stuðla að almennri velferð innan ramma
þjóðríkisins gætu skapast sterkari forsendur
til að endurskoða afstöðu til aðildar.
Höfundur er fyrrverandi nemandi franska
stjórnsýsluskólans.