Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 15

Hjörleifur Guttormsson
T íkar-Mangi
Um bága æsku og rysjótta ævi Magnúsar Pálssonar
Tíkar-Mangi! Tíkar-Mangi!
tveir eru hérna menn á gangi
og eru svona aumir snáðar,
ekkert vita þeir fáráðar.
Gaman, gaman, gleðjumst nú,
gott er að koma' á prófasts bú!
essi vísa Jónasar Hallgrímssonar' er
mér í minni frá æskudögum á Hall-
ormsstað þótt ekki væru mér þá ljós
tengsl mín við Manga þennan sem okkur
bömum var sagt að hefði drukknað í Gilsá
inn frá Buðlungavöllum. Jók það nokkuð á
virðingu okkar fyrir Gilsá sem að jafnaði var
fremur meinleysisleg en þó ólíkt vatnsmeiri en
lækirnir í skóginum heima fyrir. Jónas ferð-
aðist um Austurland sumarið 1842 og lagði
í haf frá Eskifirði þá um haustið í hinstu ferð
sína frá ættlandinu. Hann kom tvívegis við í
Vallanesi hjá Guttormi Pálssyni prófasti, var
þar um kyrrt 26. - 28. ágúst og gisti aftur eina
nótt í október á leið frá Hengifossi og Brekku
í Fljótsdal til Eskiijarðar.2 Sennilega var það
í fyrra skiptið að fundum náttúmfræðingsins
1 Jónas Hallgrímsson. Ritsafn. Ljóðmœli. Tómas Guðmundsson
gafút. Reykjavík 1948, s. 275.
Jónas Hallgrímsson. Ritverk II. Bréf og dagbœkur. Reykjavík
1989, s. 505-517.
og Magnúsar Pálssonar bar saman á prófasts-
búinu. Sigfús þjóðsagnaritari segir að Jónas
hafi kveðið vísuna til Magnúsar þar á staðnum
og ijórða vísuorðið „ekkert vita þeir fáráðar“
sé „stafrétt orð Magnúsar sem einkunnir er
hann gaf heldri mönnum og höfðingjum.“3
Það var reyndar ekki óvanalegt að Magnús
væri staddur í Vallanesi, því að eins og brátt
verður að vikið var hann albróðir Guttorms
prófasts og því langalangafabróðir þess sem
hér heldur á penna. Fyrst þegar vísan birtist á
prenti 1883 var þess getið að hún væri einkum
höfð með af því hún sé rnikið sungin á Islandi
og þá undir sama lagi og Litla Dóra, önnur
vísa eftir Jónas.4
Geta má þess að vel fór á með Guttormi og
Jónasi eins og sá síðarnefndi vottar í dagbók
sinni frá ágústdögunum. „Ég ræddi hér margt
og mikið við Guttomr prófast Pálsson, lærðan
mann og vel að sér um náttúrufræði,...“ Hlið-
stæð lofleg ummæli um Guttorm fínnast í
mörgurn samtímaheimildum, þar á meðal í
ferðabókum erlendra rnanna sem hann hittu
að máli. Má þar til nefna Henderson hinn
3 íslenskarþjóðsögur ogsagnir. Sigfús Sigfússon. Ný útgáfa VIII,
s. 345.
4 Ljóðmœli og önnur rit eptir Jónas Hallgrímsson. Khöfn 1883.
13