Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 29

Byggðin sem hvarf
Kýr á beit við Vindheim. Eigandi myndar: Skjala- og
myndasafn Norðfjarðar.
Eigi að síður bjuggu á þessu svæði frá
Vindheimi og Miðhúsi um Naustahvamms-
landið foma út að Strandarhúsum tugir manna
og margt fjölskyldna á minni bernskutíð. Þessa
fólks minnist ég sem minna fyrstu nágranna
og samferðarmanna. Mig langar að rifja upp
það helsta sem snertir þetta byggðahverfí, sem
nú er fordæmt, en var lífvænlegt, tjölmennt og
framsækið mikinn hluta af öldinni sem leið.
Eg hef í huga að telja upp býli, hús og heimili
sem um er að ræða og nefna til sögunnar fólk
sem ég geymi í minni mínu. Sem áður segir
hafa margir vinir og viðmælendur hjálpað mér
að rifja upp nöfn fólks og liðna tíð almennt.
Stend ég í þakkarskuld við marga í því efni.
Prentuð rit norðfirskra sagnfræðinga hafa
að sjálfsögðu orðið mér að miklu liði. Þessi
grein mín er ekki fræðileg. Hún er skrifuð sem
endurminning og ekkert fram yfir það.
Þegar byggðin var græn og grösug
Eg hef m.ö.o. gefið mér það að í uppvexti
mínum hafí verið sérstakt og nokkuð afmarkað
byggðarhverfí í Norðfirði, sem miða má að
innan (vestan) við Vindheim og Miðhús, að
utan (austan) við sjávarbýli Asmundar Guð-
mundssonar sem hann nefndi Skuld. Þar utan
við hófst Strandarbyggðin og síðan hinir enn
ytri bæjarhlutar Neskaupstaðar og koma ekki
hér við sögu. Reyndar var landræman utan
við Naustahvammslandið nefnd Nesströnd og
ekkert vafamál að Skuld var áNesströndinni.
Fóðurmjölsverksmiðja dr. Pauls (Gúanó) er
í elstu plöggum sögð vera á Nesströnd, svo
og lifrarbræðslan „stóra“, sem byggð var um
1930 og nokkur gömul hús á þeim slóðum,
þá þegar löngu úrelt. Og auðvitað náði Nes-
ströndin lengra út eftir, allt að Tröllanesi.
Frekari hugleiðingu um mörkin milli Nes-
strandar og Naustahvamms læt ég bíða þar
til ég greini frá Naustahvammi og Nausta-
hvammslandi hinu foma sem var meginkjami
byggðarlagsins.
Eins og skipan sveitarfélaga í mínu bams-
minni var háttað (1930 - 1944) tilheyrði
Vindheimur Norðfjarðarhreppi (sveitinni).
Vindheimsbúar áttu skólasókn inn í sveit, en
atvinna þeirra bast frekar Neskaupstað. Sama
gilti um fólkið í Miðhúsi. Skuld var á austur-
jaðri þessarar byggðar og reyndar nokkuð
sér á báti. Hefði að ýmsu leyti verið fullt svo
eðlilegt að telja byggðarhverfí „mitt“ enda í
Gúanó, en ég geri það nú ekki.
Hvað sem segja má um jaðra eða inn- og
útmörk þessa byggðarlags, þá er kjarni þess
augljós. Verða býli, hús og heimili rakin frá
vestri til austurs, byrjað í Vindheimi og Mið-
húsi og haldið út eftir eins og leiðin lá.
Vindheimur og Miðhús
í Norðfjarðarhreppi
Vindheimur í Norðfírði er síður en svo neitt
fornheiti nema hvað orðið sem slíkt kemur
íýrir í Völuspá. Búseta er talin hafa byrjað þar
noklcru fyrir aldamótin 1900. Mínarheimildir
(munnlegar) segja að þar hafí fyrstur manna
komið upp bæ eða íbúðarhúsi, vafalaust með
grasnyt, norðlenskur maður að nafni Rafn
27