Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 87

Vefarar og vefsmiðjur
Leirá í Leirársveit í Borgarfirði um 1766-176 7. Vatnslitamyndin var gerð þegar œðstu embœttismenn landsins
sátu á Leirá og sýnir herragarðinn, eins og býlið er nefnt á myndinni, og öllþau hús sem honum tilheyrðu. Þarna
var fyrsta tauvefsmiðja landsins sett á fót árið 1751 og var hún starfrœkt þar í nokkur ár. Þar lœrðu og störfuðu
þrír vefarar sem áttu œttir sínar að rekja austur á land, þeir Jóhannes Tómasson, Pétur Kolbeinsson og Brynjólfur
Jónsson. (Þjms. 553, Ijósm. Ivar Brynjólfsson).
ullarvarninginn. Hvernig var ullarvinnslu í
Múlasýslum háttað á þessum tíma þegar Inn-
réttingarnar voru að hefja starfsemi sína og
hvernig var samspilið við þær breytingar sem
yfirvöld í landinu voru að innleiða í ullar-
vinnslu á seinni helmingi 18. aldar?
Vefarar að austan í vefsmiðjum
Innréttinganna
Fyrsta vefsmiðja íslendinga var reist á Leirá
í Borgarfirði árið 1751. Hún var í eigu Hins
íslenska hlutafélags, en framkvæmdir þess
hafa oftast verið nefndar Innréttingarnar ,10
Vefsmiðjan átti að þjóna öllu landinu og
ull, garn og starfsfólk að koma sem víðast
að, fyrst og fremst frá heimilum hluthafa í
félaginu. Þýskur vefmeistari, Adam H. Ritter,
var ráðinn til þess að veita vefsmiðjunni for-
stöðu og kenna íslendingum nýjar aðferðir
við meðhöndlun ullarinnar frá fyrstu stigum.
Skipulagið átti að vera með þeim hætti að
í fyrstu ættu hluthafar að eiga þess kost að
senda vinnufólk sitt eða annað heimafólk til
náms í vefsmiðjunni, það ætti síðan að fara
aftur í heimahagana og miðla öðrum af þekk-
ingu sinni. í stað þeirra færu aðrir til vinnu og
náms í vefsmiðjunni. Þannig myndi hin nýja
þekking breiðast út um landið.11
Auk Ritters sjálfs eru nöfn fimm vefara
þekkt frá fyrstu vefsmiðjunni á Leirá. Þar af
Rekstrarsögu hlutafélagsins og umfangi starfseminnar hafa verið
gerð góð skil í ritinu: Lýður Björnsson: Islands hlutafélag.
Rekstrarsaga Innréttinganna. Safn til Iðnsögu íslendinga XI.
Reykjavík 1998.
Hrefna Róbertsdóttir: Landsins forbetran. 77-121. Starfsreglur
hinnar fyrstu vefsmiðju frá 19. júlí 1751 eru birtar í sama riti bls.
224-226.
85