Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 88

Múlaþing
hafa þrír verið álitnir vera úr Múlasýslum,
þeir Jóhannes Tómasson, Pétur Kolbeinsson
og Brynjólfur Jónsson. Að líkindum voru hinir
tveir Jón Sveinsson og Franz Illugason. Óljóst
er hvaðan Jón var ættaður, en Franz var fæddur
í Vestmannaeyjum og var síðar búsettur í
Arnessýslu. Allir þessir fimm vefarar skiluðu
sér áfram til starfa innan vefnaðarhandverks-
ins. Jón Sveinsson varð taugerðarmeistari í
Danmörku, en hinir störfuðu við vefnað, ýmist
við Innréttingavefsmiðjurnar í Reykjavík eða
við heimilisvefsmiðjur í Borgarfirði.12 Að því
leyti tókst vel til með fyrstu vefarana sem
lærðu vefnaðarhandverkið hjá Adam Ritter.
Flestir stunduðu iðn sína áfram, en enginn
þeirra virðist þó hafa byggt upp vefnaðar-
iðnaðinn í heimahögum sínum.
Skal nú vikið nánar að Austfirðingunum
þremur. Jóhannes Tómasson réði sig strax
á fyrsta ári vefsmiðjunnar í læri til Ritters
vefmeistara. Hann er talinn hafa verið úr
Múlasýslu,13 en ekki hefur tekist að hafa upp
á honum í ættfræðiritum Austfirðinga. Vitað
er að hann var vinnumaður Sveins Sölvasonar
lögmanns á Munkaþverá í Eyjafirði og var
sendur þaðan í vefsmiðjuna, en Sveinn var
einn af hluthöfum Hins íslenska hlutafélags.
Heimildir eru óljósar um örlög Jóhannesar
eftir vistina á Leirá. Hann var á launalista
tauvefsmiðjunnar í Reykjavík fram til 1756,
en tauvefsmiðjan á Leirá var flutt þangað
tveimur árum fyrr, árið 1754.14 Síðan hefur
12 Hrefna Róbertsdóttir: Landsins forbetran. 114-121. Sjá sér-
staklega um Franz lllugason 57-76.
13 Þórarinn Sveinsson: „Æfisögubrot feðganna Sveins Þórðarsonar
og Þórarins bókbindara Sveinssonar“. Blanda. II. Fróðleikur
gamall og nýr. Reykjavík 1921-1923. 297.
14 Lbs. 83 fol. Beviser og Bilager til General Regnskabet [1760]
over de Jslandske Nye Indretninger. II. Fylgiskjal nr. 421. Viðey
16/9 1756.
verið haft fyrir satt að Jóhannes hafí gifst
spunakonu á Leirá, dóttur Ritters meistara
síns, og þau flutt austur á land en konan ekki
orðið langlíf.15 Af annarri heimild má ráða að
hann hafí flust til Danmerkur til frekara náms
og síðan sest að í Eyjafírði með vefstól sem
hann hefði haft með sér þangað heim.16 Það
þarf ekki að vera að heimildir stangist hér á,
heldur að Jóhannes hafí farið utan eftir við-
komu á Austurlandi, en frekari spor um veru
hans þar hefur ekki tekist að fínna.
Pétnr Kolbeinsson er annar vefari sem
lærði iðnina á Leirá. Er meira um hann vitað
en Jóhannes. Annars er oft vandkvæðum
bundið að afla heimilda um aðra en presta
og sýslumenn þegar leitað er aftur um margar
aldir. Pétur var fæddur árið 1730.17 Faðir hans
var Kolbeinn Tunisson, og vitað er að hann
bjó um þetta leyti á Bóndastöðum í Hjalta-
staðaþingsókn og síðan í Snjóholti í Egils-
staðaþingsókn.18
Pétur vann lengi í vefsmiðjum Innrétting-
anna. Hann var tvítugur þegar hann réði sig
að Leirá og vann þar í eitt ár. Síðan vann hann
þrjú ár í nýju klæðavefsmiðjunni sem stofnsett
var á Bessastöðum árið 1752. Þegar sú vef-
smiðja fluttist til Reykjavíkur fór hann með
henni og vann þar í a.m.k. 10-12 ár. Hann
er einn þeirra lærlinga sem varð útlærður
vefarasveinn. Undir lok sjöunda áratugar 18.
aldar dróst starfsemi Innréttinganna verulega
saman og Pétur virðist vera einn af þeim sem
15 Þórarinn Sveinsson: „Æfisögubrot feðganna Sveins Þórðarsonar
og Þórarins bókbindara Sveinssonar“. 297.
16 Elsa E. Guðjónsson: „Um vefstóla og vefara á íslandi á 18. og
19. öld“. Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1993. Reykjavík
1994. 26.
17 Jóhann Eiríksson: Vigfús A rnason lögréttumaður og afkomendur
hans. Reykjavík 1963. 7.
18 Einar Jónsson: Ættir Austfirðinga. 7. Reykjavík 1965.1315-1316.
- Bjöm Lámsson: The Old Icelandic Land Registers. Skrifter
utgivna av ekonomisk-historiska föreningen i Lund VI. Lund
1967.315,317.
86