Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 91

Vefarar og vefsmiðjur
til í spuna og vefnaði.29 Hvernig þeirri áætlun
reiddi af er ekki vitað.
Skýringa á andstöðu við fleiri sjálfstæðar
vefsmiðjur á þessum tíma á Austurlandi - og
annars staðar á landinu - mætti hugsanlega
leita í því að stefna stjómvalda var greinilega
svæðisbundin. Aherslan var á eina miðstöð
sem ætti að gagnast öllu landinu og það var
ekki metið tímabært að stofna nýjar vef-
smiðjur áður en hinar væm famar að standa
undir sér. Einnig vekur athygli að nær engir
hluthafar af Austurlandi voru í Hinu íslenska
hlutafélagi, en gert var ráð iýrir miklu samspili
hluthafanna við höfuðvefsmiðjumar til þess
að vinnslan myndi ganga vel fyrir sig. Þaðan
átti bæði ullin og starfsfólkið að koma. Að
lokum má nefna, að ullarvinnsla til sveita á
Austurlandi var almennt talin ganga vel áður
en Innréttingamar komu til um 1750, eins og
vikið var að hér framar. Ullarvinnsluna þurfti
hins vegar að bæta og efla á mörgum öðmm
svæðum landsins. Stofnun vefsmiðja Innrétt-
inganna var ein af þeim leiðum.
Ullarvörur til útflutnings um 1762
Ljóst er að nýjar aðferðir við vefsmiðju-
vefnað að erlendum hætti virðast ekki hafa
náð til Austurlands fyrsta áratuginn eftir að
vefsmiðjur Innréttinganna voru stofnaðar.
Engin sjálfstæð vefsmiðja var stofnsett og nær
engir hluthafar í Innréttingunum bjuggu þá í
fjórðungnum. En hvað var framleitt úr ullinni
í Múlasýslum um þetta leyti? Fjárkláðinn,
sem barst til landsins upp úr 1760, náði ekki
austur og hefði því átt að vera næg ull á þessu
22 Hrefna Róbertsdóttir: Landsins forbetran. 199.
svæði, a.m.k. samanborið við aðra landshluta.
í Kaupmannahöfn hafa varðveist einstakar
verslunarbækur einokunarkaupmanna frá því
á tímum Konungsverslunarinnar fyrri, 1759
- 1763, sem varpa ljósi á hvað var framleitt
á Austurlandi. Flestir sýslubúar versluðu á
Vopnafirði og Reyðarfirði.301 verslunarbók-
unum koma fram upplýsingar um alla sem
skiptu við kaupmenn, hvað þeir keyptu og
hvað þeir lögðu inn í verslunina á móti. Mest-
öll verslun var vöruskiptaverslun. Með því að
skoða viðskipti sýslubúa við kaupmennina
má sjá hvaða vörur voru grundvöllur að við-
skiptum þeirra og þar með má skoða fram-
leiðsluhætti ullarvara eftir svæðum.
Ef hafnirnar á Vopnafirði og Reyðarfirði
árið 1762 eru skoðaðar nákvæmlega kemur
í ljós að ullarvörur, skinn og kjöt voru uppi-
staðan í innleggi sýslubúa. Nyrst í Norður-
Múlasýslu var þó meira um að menn greiddu
fyrir vömr sínar t.d. með lýsi en gerðist sunnar.
Auk þess lögðu þeir meira inn af óunninni
ull en þeir sem sunnar bjuggu. Það var þó
ekki mikið í heild. Yfirleitt voru nær engin
viðskipti með vefnaðarvöru til útflutnings.
Aðeins einn af 337 viðskiptamönnum lagði
inn nokkrar álnir af vaðmáli og enginn hina
nýju tegund vefnaðar sem reynt hafði verið
að innleiða í landinu undangenginn áratug
fyrir tilstuðlan Innréttinganna. Enginn lagði
heldur inn spunnið garn, en endurbætur á
spuna landsmanna voru mikilvægur hluti þess
sem verið var að byggja upp. Aftur á móti voru
prjónavömr allsráðandi í því sem unnið var
úr ullinni til útflutnings. Þetta voru sokkar og
30 Athugun var gerð á krambúðarbókum kaupmanna frá Vopnafirði
og Reyðarfirði árið 1762. Næstu hafnir voru Húsavík og Beru-
Qörður, en ekki voru tök á að taka svo stórt svæði með í rann-
sókninni. Danmarks Rigsarkiv (DRA). Det kgl. oktr. Islandske
Kompagni 1742-66. Fol. 140.B.92. Krambodsbog for Wapne-
fjords Havn 1762 og Fol. 140.B.73. Krambodsbog for Rödefiords
Havn 1762.
89