Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 95

Vefarar og vefsmiðjur
d) Til dette Syssel maatte jndsændes Snicker
Svend, som forstaad at bygge Vev Stole, paa deres
Bekostning, som behövede hans Arbeid, som
alle i Almindelighed trænger til og vil bekoste.
Men en Væver Svend kand let af os forskaffes
fra Sydlandet.
e) Garverie og Skomager Professionen ere og
over heele Landet höyst fomödne og synest best
kunde anlægges ved Fabriqveme paa Reikewig,
som det Almindelige Handels Compagnie, som
tillige med Handelen dirigerer der samme Stæds
anlagte Jndrætninger endelig maatte tilholdes at
bekoste imod der af væntende Fordeele.
f) Maatte det være Islændeme saa vel som Frem-
mede, som nædsætte sig her i Landet, tilladt
efter den Jslandske Land Taxt, Isl.Lovs Kiöbe
Balke 5te & 6te Cap., at opkiöbe ved Slagter
Havnerne saa mange Faare og Stude Skind, som
de til deres nödvændige Klæder og i Fald nogen
af dennem skulde være sinnet at oprætte et lidet
Feldberederie, de da til denne Fabriqves For-
tsættelse aarlig kunde behöve.34
Kannski má segja að Jón Amórsson haft með
þessu bréft til Landsnefndarinnar fyrri verið
að leggja til eins konar „Innréttingar Austur-
lands“. Auk framangreindra tillagna nefndi
hann líka hugmyndir um að flytja inn fólk
á svæðið, efla fiskveiðamar og fleira sem
verið hafði á dagskrá hjá Innréttingunum
um skeið.35 Enda hlýtur honum sem fyrrver-
andi ritara Skúla landfógeta og þáverandi
tengdasyni hans að vera íullkunnugt um til-
lögur hans og starf í þeim efnum. Jón fjallaði
hins vegar hvergi beint um Innréttingamar í
Reykjavík, hvorki um hvort þar væri eitthvað
34 Landsnefndin 1770-1771. II. Bréf frá nefndinni og svör sýslu-
manna. Reykjavík 1961. Sögurit XXIX. 300-301. (Jón Arn-
órsson: Mule-Syssels Söndere Part. Lit. Ff. 2. 24/6 1771).
35 Greinargerð Jóns Amórssonar til Landsnefndarinnar er prentað
í heild: Landsnefndin 1770-1771. II. 275-306.
til eftirbreytni fyrir Austurland né reynsluna
af þeim yfirleitt.
Öll starfsemi Innréttinganna var í endur-
skoðun um þetta leyti - ásamt reyndar mörgu
öðru - og var mikil óeining um framtíð þeirra,
gagn eða gagnsleysi. Almennt voru þeir, sem
bjuggu á Suður- og Vesturlandi, jákvæðari en
hinir, enda áhrif Innréttinganna mun meiri
þar og starfsemin búin að festa sig í sessi í
ullarvinnslunni. Annað starf á vegum Inn-
réttinganna hafði mest allt lagt upp laupana
þegar komið var fram um 1770.36 Athyglisvert
er að Jón Amórsson nefnir að það ætti að
vera hægur vandi að útvega vefara úr Innrétt-
ingavefsmiðjunum ef yfirleitt tækist að koma
upp vefstólum áAusturlandi. Þeirra hefur því
lítið verið farið að gæta þar um 1770.
Heimilisvefsmiðjur í sveitum eftir 1770
í kjölfar ferðar Landsnefndarinnar fyrri til
íslands á ámnum 1770 - 1771 settust margir
á rökstóla vegna framfaraleysis Islands. Frek-
ari skýrslur vom skrifaðar og nokkrir leið-
angrar sendir yfir hafíð að nýju.37 Einn þeirra
rannsakenda var Ólafur Olavius, sem einkum
kannaði Norðvestur-, Norður- og Norðaust-
urland á árunum 1775 - 1777, eða þau svæði
sem minnst höfðu komið við sögu Lands-
nefndarinnar fyrri fáum ámm áður. Ólafur lét
þess getið í ferðabók sinni að hann hafi á öllu
sínu ferðalagi „vestan frá Dýrafirði og austur
í Lón í Múlasýslu“ aðeins séð einn danskan
vefstól og það var í Strandasýslu. Taldi hann
þetta framtak til fyrirmyndar og að sama
skapi dapurlegt að sjá hversu gamli vefstað-
urinn enn var útbreiddur annars staðar.38 Jón
36 Lýður Bjömsson: íslands hlutafélag. 157-167. - Hrefna Róberts-
dóttir: Landsins forbetran. 200-212.
37 Sjá töflu yfir leiðangra á vegum yfirvalda til Islands á 18. öldinni:
Hrefna Róbertsdóttir: Wool andSociety. 414—418. (State Expedi-
tions on Icelandic Matters 1700-1800).
38 Ólafur Olavius: Feröabók. Landshagir í norðvestur-, norður- og
norðaustursýslum íslands 1775-1777. I. Reykjavík 1964. 243.
93