Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Page 136

Múlaþing
Hans Nansen og Soffía kona hans eignuðust fimm böm. Tveir synir þeirra, Mikkel og Hans
yngri, vom á kafi í Islandsverslun eins og faðirinn, og sömuleiðis tveir tengdasynir, þeir Find
Nielsen Trellund og Ditmar Boefke. Annar sonurinn, Mikkel Nansen, særðist í svokölluðum
stormi, er Svíar réðust inn í Kaupmannahöfn 1659 og lést sama ár, 31 árs að aldri. Hann lét
eftir sig mikinn arf sem hlýtur að einhverju leyti að hafa komið til vegna íslandsverslunar.
Faðir hans lánaði Friðriki III konungi 42 þúsund ríkisdali af þessum arfi árið 1660. Til borg-
unar láninu samþykkti konungur að afgjald allra klaustureigna á Islandi yrði látið ganga upp
í skuldina og þar að auki árlegt afgjald af Vestmannaeyjum.
Til marks um þá virðingu sem Hans Nansen naut á síðustu ámm sínum var það að kon-
ungur skenkti honum þá sérstakan skrautvagn sem hann gat ekið í um götur borgarinnar.
Hans gamli Nansen lést árið 1667 og tók þá Hans Nansen yngri sonur hans við kaup-
svæðinu sem Vopnaljörður tilheyrði. Hann hafði eins og faðirinn mikla reynslu og kunnáttu
í siglingum til Islands og hafði kynnst Islendingum vel. Þess skal getið að beinn afkomandi
hans í karllegg var landkönnuðurinn frægi, Friðþjófur Nansen.
Félag aðalútgerðarmanna var í upplausn eftir 1680. Eftir að misheppnaður tilraunir höfðu
verið gerðar til að stofna nýtt allsherjarfélag um Islandsverslunina var ákveðið að bjóða upp
allar hafnir á Islandi, tvær og tvær saman, til sex ára. Þar með hófst svokölluð umdæmaverslun
sem varð nokkuð illræmd á Islandi þegar fram liðu stundir og hér verður ekki rakið.
Fyrsta uppboðið á íslensku verslunarstöðunum var haldið árið 1684 og og því hagað
þannig til að fiskihöfn og sláturhöfn voru yfirleitt boðnar upp saman. Hans Nansen yngri bauð
í ílestar sínar gömlu hafnir og fékk þær. Það átti þó ekki við um Vopnafjörð. Maren nokkur
Munch, ekkja Islandskaupmanns sem lengi hafði siglt á ísaijörð og Dýraijörð bauð í þessar
gömlu hafnir sínar ásamt Vopnafirði og fékk þær íyrir samanlagt 800 ríkisdali á ári og aftur
1689 en þá íýrir helmingi hærra verð eða 1600 ríkisdali. Munch-ijölskyldan var síðan lengi
viðriðin verslun á þessum höfnum.
Hafís barst upp að íslandi árið 1695 og lagðist að mestöllu landinu. Næstu sjö ár voru
með eindæmum hörð og komu þær hart niður á íslandsversluninni. Líklega hefur sigling til
Vopnaijarðar að miklu leyti þá fallið niður. Árið 1706 var á ný haldið uppboð á íslenskum
höfnum. Vopnaijörður var þá sleginn fyrir 160 ríkisdali sem var innan við 1% heildarverðs
sem konungur fékk fyrir allar hafnir á landinu. Einungis Skagaströnd fór á lægra verði eða
145 ríkisdali. Hæstbjóðandi í Vopnaijörð var Jacob nokkur Nielsen sem lengi hafði siglt á
Reyðarijörð og fékk nú einnig, auk Vopnaijarðar, Berutjörð við annan mann.
Jacob Nielsen var hörkramari í Kaupmannahöfn en hörkramarar voru sérstök stétt smá-
kaupmanna í Kaupmannahöfn sem verslaði með grófar vörur, svo sem hör, hamp og striga
og ennfremur íslenskar afurðir svo sem lýsi, saltkjöt og fisk. Vörur sínar seldu þeir í opnum
búðum við götur og torg, oft í útjaðri borgarinnar. Að eigin sögn hörkramara var íslenskur
fiskur mikilvægasta verslunarvara þeirra. Hörkramaramir tóku því að ásælast íslenskrar hafnir
í stórauknum mæli þegar kom fram á 18. öld og á endanum tók félag þeirra, Hörkramaragildið
í Kaupmannahöfn, yfir alla íslandsverslun árið 1743.
Norðurlandaófriðurinn svokallaði geisaði á ámnum 1709 - 1720, síðasta stríðið sem Danir
tóku þátt í á 18. öld, og steðjuðu þá miklir erfiðleikar að íslandssiglingum. Á þessum ámm
sátu danski herskipaflotinn og íbúar Kaupmannahafnar fyrir afúrðum sem fluttar vom frá
Islandi en lítið var flutt af þeim á aðra hefðbundna markaði.
134