Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Blaðsíða 154

Múlaþing
EKKJUFELL
OG EKKJUFELLSMENN
Ekkjufell og Ekkjufellsmenn
Ritstjóri og aðalhöfundur Indriði Gíslason. Aðstoðarritstjórar:
Baldur Grétarsson ogPáll Pálsson. Ritstjórar niðjatals: Hrafnkell
A. Jónsson og Sólveig Brynja Grétarsdóttir. Utgefandi Skrudda,
Rvík, 2007 (535 bls.).
Þessi bók var síðasta stórvirki Indriða á ritvellinum. Tildrög
hennar má rekja til Páls Gíslasonar, bróður Indriða, sem ólst upp
á nágrannabænum Krossi og bjó síðar nokkur ár á Ekkjufelli áður
en hann gerðist bóndi á Aðalbóli. Hann samdi talsverða ritgerð um
Ekkjufell og afbýli þess, íyrir bókina Sveitir ogjarðir í Múlaþingi,
1. bindi 1974, sem Armann Halldórsson ritstýrði, en aðeins var
pláss fyrir útdrátt úr henni í bókinni. Páll, sonur Páls á Aðalbóli, fór svo að safna gögnum um
Ekkjufell úr handritum og öðrum frumheimildum.
Þegar Sigbjörn Brynjólfsson bóksali á Hlöðum frétti um ritverk og heimildasafn þeirra
feðga eygði hann möguleika á því að stofna til bókar um Ekkjufell, þar sem hann var alinn
upp, og 2002 tókst honum að fá Indriða til að taka að sér efnisöflun og ritstjóm hennar. Indriði
gekk þó tregur til verks og bar kvíðboga fýrir því að fá ekki lokið þessu ritverki, en ekki bar
á öðru en það heppnaðist í alla staði vel. Eins og fram hefur komið lögðu ýmsir fleiri hönd að
því verki. Tvísýnt var um niðjatalið þegar Hrafnkell veiktist 2006 og andaðist næsta vor, en
þá hljóp Sólveig Brynja í skarðið og skilaði því með sóma.
Ekkjufellsbókin er hliðstæð Skógargerðisbók hvað efni varðar, en er þó allmiklu víðtækari,
þar sem um er að ræða tvær jarðir: Ekkjufell og Ekkjufellssel, og nokkur nýbýli sem spmttu
þar upp á síðustu öld og urðu kjaminn í Fellabæ. Meginhluti bókarinnar er ábúendasaga þess-
ara jarða, sem eftir miðja 19. öld á Ekkjufelli, og upp úr aldamótum í Seli, vora byggðar fólki
af Ekkjufellsœtt, afkomendum Bjöms Sæmundssonar og Aðalbjargar Guðmundsdóttur, sem
hafa setið Ekkjufellstorfuna til þessa dags, og Baldur, Sólveig og Hrafnkell tilheyra. Að auki
er um þriðjungur bókarinnar (154 bls.) ættarskrá Ekkjufellsmanna, þ.e. niðjatal Bjöms og
Aðalbjargar, og nafnaskrá á um 40 síðum.
Ekkjufell á sér langa sögu og merkilega, sem er ítarlega rakin í bókinni, eftir tiltækum heim-
ildum, og þar á Páll Pálsson mikinn hlut að máli. I landinu er að fínna merkar fomminjar, sem
hafa næsta lítið verið kannaðar, þar á meðal meintan þingstað frá þjóðveldistíma á Freysnesi,
og 3-4 ævafom afbýli, innst og yst í landinu. Heima við bæinn er Huldukonuklettur, með
álagabletti, sem aldrei mátti slá. Ferjustaður var á Ekkjufelli og Seli frá ómunatíð, þar til Lag-
arfljótsbrú var byggð 1905, og efsta vað á Fljótinu stuttu utar. Því hafa þessir bæir alltaf verið
í þjóðbraut, og á uppeldisárum mínum voru þeir rómaðir fyrir gestrisni. Síðast en ekki síst er
jörðin ákaflega fjölbreytt að landslagi, eins og fram kemur á mörgum myndum í bókinni.
Með bókum sínum um Skógargerði og Ekkjufell hefur Indriði reist fæðingarsveit sinni
óbrotgjarnan minnisvarða, sem nánast er einsdæmi.
H.Hall., jan. 2010.
152