Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2010, Qupperneq 159

Ritfregnir
Brekkufólks varpa þó oftast öðru ljósi á atburðina. Einnig hafa bréf og viðtöl verið nýtt við
samningu bókarinnar.
Anna missti föður sinn 1968 og eftir það bjó hún með Láru móður sinni. I maí 1977 brann
íbúðarhúsið til kaldra kola, aðeins útveggir, sem hlaðnir voru úr múrsteini frá hvalstöðinni á
Asknesi, stóðu eftir (sjá kápumynd á Glettingi 1992). Þá vann Anna afrek við að bjarga móður
sinni út um glugga. Húsið var byggt 1917 af Eiríki Isfeld kaupmanni, föðurbróður Önnu, það
var stórt og glæsilegt á þeirra tíma mælikvarða, og vel búið fínum húsgögnum og myndum,
sem allt fór forgörðum í brunanum.
Sveitungar útveguðu þeim mæðgurn skúr frá Vegagerðinni og nokkru síðar kom Jón
Karlsson, frændi Önnu, með nýtt timburhús að sunnan sem reist var á hlaðinu. Fljótlega eftir
brunann birtist ókunnur maður, Jón Daníelsson að nafni, íyrrum skipstjóri á Siglufirði, þá
búsettur í Hafnarfirði, sem bauð þeim mæðgum að flytja til sín. Jóni hafði vitrast eldsvoðinn
í draumi og draumkona hans sagt honum að gera þeim Láru og Önnu þetta tilboð. Það æxl-
aðist hins vegar svo, að Jón settist að á Hesteyri og dvaldi þar til endadægurs 1991. Hann var
mikill hrakfallabálkur en góður maður, sem öllum vildi hjálpa, og tókst einlæg vinátta milli
hans og Önnu Mörtu. Eftir að Lára lést 1979 bjuggu þau ein saman á óðalinu, en ekki leið
á löngu þar til ýmsir útigangsmenn úr höfúðstaðnum fóru að venja þangað komur síðar og
dvelja svo vikum eða mánuðum skipti. Þetta tímabil er á margan hátt hið furðulegasta í ævi
Önnu Mörtu, en samskipti hennar við þessa róna voru yfirleitt áfallalaus, og eflaust hafa sumir
farið þaðan betri menn.
Rannveigu þótti það merkileg lífsreynsla að kynnast Önnu Mörtu, og taldi sig hafa orðið
fyrir góðum áhrifum frá henni. Hún leggur áherslu á hjartahlýju Önnu og gæsku, sem fram
kom í umgengni hennar við menn og málleysingja, aðra en fálka og tófú, sem voru svamir
óvinir að hennar mati, og hún nýtti hvert tækifæri til að bauna á með byssu sinni, þó lítinn
bæri árangur. Frægt varð það uppátæki hennar 1989, að fela kindur sínar þegar átti að skera
niður allt sauðfé í Mjóafírði, en því miður heppnaðist það ekki, og hún varð að sjá eftir þeim
í sláturhúsið á Egilsstöðum, sem henni þótti verst af öllu. Henni þótti skárra að lóga heima
og gera það sjálf.
Óhætt er að segja að Rannveig hafi farið nærfæmum höndum um viðfangsefni sitt. Eftir
lestur bókarinnar fær maður allt aðra og raunsærri mynd af þessari furðulegu manneskju.
Markmiðið var, með orðum höfundar í eftirmála: „fyrst og fremst að segja hennar sögu; að
hún fengi að segja sinn hug og útskýra sín sjónarmið. Það er öllum hollt að hlýða á Önnu á
Hesteyri og setja sig í spor konunnar, sem fór ætíð sínar eigin leiðir, alveg sama hvemig vind-
urinn blés. Og stóð keik í hvassviðrinu.“ Bókin er lipurlega skrifuð og skemmtilegt aflestrar,
þó hún sé vissulega ekki gallalaus. Með rýmri ritunartíma og meiri yfirlegu hefði mátt forðast
ýmsar gryfjur, svo sem fyrmefndar endurtekningar.
Ævisaga Önnu Mörtu hlaut mjög góðar viðtökur og varð strax eftir útkomu með söluhæstu
bókum haustið 2008, svo að prenta varð tvö aukaupplög af henni. Fyrir síðustu jól gaf forlagið
Sagnabrunnur á Seyðisfírði, sem er í eigu Rannveigar, ævisöguna út sem hljóðbók í upplestri
Þórunnar Hjartardóttur, og inn í hana var skeytt upptökum af frásögnum Önnu. Líklega er það
fyrsta hljóðbókin sem út kemur á Austurlandi.
Það er full ástæða til að óska Rannveigu til hamingju með þetta ritverk, sem lofar góðu
um frekari afköst á ritvellinum, ef hún gætir þess að ofmetnast ekki.
H.HalL, jan. 2010.
157