Litli Bergþór - 01.06.2022, Blaðsíða 17

menn reisa tjald. Ef til vill verða endalokin strax fyrstu
nóttina en líka getur verið að menn hafi bælt féð og
beðið hjálpar.
Svo mikið er víst að allt hefur fennt í kaf nema hrossin
– menn kafna í tjaldinu vel búnir.
Vorið eftir var mikið leitað, en hvergi eru heimildir um
að fundist hafi lifandi fé né rytja af hordauðu fé þar
suður undan. Til suðurs hlýtur féð þó að hafa leitað,
þangað er skemmst í haga og það var áttin heim.
Svo er að sjá sem féð allt hafi fennt í hnappi og drepist
þar í fönn, hver einasta kind.
Varla að ég þori að hugsa það – að sá hópur sem
þarna fennti hafi verið graslömb ein – fráfærnalömb
– svo torfengnar hafi sauðkindur verið sunnan heiða.
Við getum öll hugsað okkur og munað hve þróttlaus
graslömb eru að hausti – miklu verr hafa þá efni staðið
til við reksturinn en hingað til hefur verið haldið fram.
Féð sem Jón Austmann virðist hafa rekið áfram
norður og síðar verður getið – gæti þá hafa verið eina
fullorðna féð í hópnum.
Sjá mátti að hrossin höfðu verið bundin á streng – þá
eru þau bundin saman tvö og tvö, þannig að taumur
var bundinn í stert á báðum. Sá háttur var hafður á í
hagleysu, annars voru þau heft. Hross bundin á streng
fóru aldrei neitt.
Hrossbeinin voru ofarlega í hólnum og þessi hross
hafa snúist þar hvort um annað, tvö og tvö, nokkrar
vikur þar til dauðinn líknaði þeim.
Nema tvö – graðhestur úr rekstrinum kom hneggjandi
sunnan Langholt í Skagafirði þegar rakað var af
hrossum í Staðarrétt – á Reynistað – um vorið. Kominn
heim, hvíaði að merum og sagði ekkert af veturvist
sinni.
Og gráa hryssu fundu Hreppamenn á grasafjalli það
sama vor þar sem nú heitir Gránunes – um það bil sex
Litli-Bergþór 17
►
Beinhóll með vörðu og minnismerki.
Bein eru dreifð um brekkuna – ekki eru það upprunalegu beinin enda eru þau fyrir löngu hirt sem minjagripir eða sokkin í jörð og fúnuð. Þau bein
sem á myndinni sjást voru fengin að norðan fyrir nokkrum árum – ein heimild segir að þau séu komin úr kjötvinnslu Kaupfélagsins á Sauðárkróki.
Hvað sem því líður eru þau ómissandi leikmunir á sviði örlagasögunnar um Reynistaðarbræður. Mynd: Gunnar Rögnvaldsson.
kílómetrum sunnan við Beinhól – komin var hún að
köstun með reiðinginn undir kviði. Reiðinginn hefur
hún borið vegna þess að rekstrarmenn létu hrossin
gjarnan halda reiðingnum yfir nótt í vondu veðri, það
skýldi heldur en hitt.
Hví var Grána ekki á streng? Líklegasta skýringin
er sú að hún hafi verið bundin með graðhestinum og
hann einhvern veginn slitið sig af henni eða slitið þau
sundur. Síðan hafi þau fundið haga í Nesinu og haldið
þar saman vetrarlangt.
Þegar voraði og hááttin bar í sér þef af álægja merum
fyrir norðan hefur stóðhesturinn yfirgefið Gránu sína
fylfulla og kaunum hlaðna og runnið norður á lyktina.
Þótt Grána hafi lifað veturinn þá varð það ekki meira.
Gjarðirnar voru gengnar inn í bein á hryggnum.
Hreppamönnum ógnaði hvernig hún var á sig komin,
varð það fyrst fyrir að stytta henni eymdarstundirnar
og skáru hana á staðnum.
En hún hvarf samt ekki. Eftir hana lifir saga. Og nafnið
settist á þessa gróðurvin og hún heitir síðan Gránunes.
En enginn man, hvað hún hefur heitið áður.
3
Þrettán kvíslar í Þegjandi / Þegjandi í Beljandi /
Beljandi í Blöndu þó / Blanda rennur út í sjó – svo
segja Húnvetningar og hafa árheitin öll í kvenkyni.
Þetta voru fjarlægustu leitir á Tungnamannaafrétti
forðum – öðru nafni nefnd Blöndutökin og lentu að
mestu norðan girðingar í sauðfjárveikivörnum.
Í Þegjandi fannst hestur Jóns Austmanns hálsskorinn
vorið eftir – hefur lent niður um snjóloft og ekki verið
vegur að ná honum upp. Jón hefur ekki skilið við
hestinn lifandi heldur rist niður úr honum.
Svo heitir þegar stungið er hnífi inn við kjálkabarðið