Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1938, Blaðsíða 55

I. úrgangur . í. ársfjórdungur VA.KA.
Fjandmenn lýðræðisins eru aft-
ur á móti þeir, sem láta það þer-
ast út í ýmiskonar ógöngur,
hversu hátt sem þeir gala um lýð_
ræði, helgi þess og dýrð.
Hverjar eru aðalhætturnar, er
varast ber í þessum efnum? Góð-
ur skipstjórnarmaður verður að
glöggva sig vel á þeim boðum og
blindskerjum, sem á leið hans eru,
og sama er um þá, sem vilja
vernda lýðræðið.
Auðvitað verður fátt eitt um
þetta sagt hér í þessari stuttu
grein. En þó má aðeins benda á
nokkur þau atriði, sem reynslan
virðist sýna að séu sérstaklega
hættuleg lýðræðnu. Væri þó ef til
vill réttara að orða það þannig, að
lýðræðið sé veikast fyrir á þessum
sviðum.
Má þá fyrst nefna stjórn fjár-
málanna. Lýðræðið er þar í mjög
mikilli hættu, og meiri en oft er
athugað.
Það er gömul og viðurkennd
staðreynd, að gæði lífsins eru lítt
tæmandi, og „þörf“ manna til
þessa og hins eykst með getunni
til þess að afla sér gæðanna. Sá,
sem hefir t. d. 10000 krónur til
þess að lifa af á ári, getur átt al-
veg eins margar óuppfylltar óskir
eins og hinn, sem hefir ekki nema
helming þeirrar fjárhæðar til
umráða. Og þó að þetta væri
hækkað upp í 20000 eða 40000,
væru óuppfylltu óskirnar senni-
lega engu færri.
Það, sem heldur í hemilinn á
mönnum að henda ekki pening-
um sínum í hvað sem augað girn-
ist, er erfiðið við að afla fjárins
og hið sífellda mat á því, hvort
menn vilji vinna til að fá þetta
eða hitt og láta í staðinn af hendi
svo og svo mikið af fjármunum
sínum.
En svo kemur lýðræðið og býður
mönnum að eyða án þess að borga.
Með kosningarétti og pólitísku
valdi geta þeir, sem lítið eiga, eytt
miklu — ekki kannske handa
sjálfum sér beinlínis — en af al-
mannafé, sem svo er kallað. Það
er þessi peningahrúga — al-
mannaféð — sem er og hefir
reynzt lýðræðinu hættuleg. Lýð-
ræðinu segi ég, en ekki því einu,
heldur hverjum þeim, sem völdin
eru fengin. Einvaldarnir fóru líka
oft illa með féð, og á því féllu þeir
að lokum. Styrjaldir, stórar hallir,
hóflaus kostnaður við hirðlíf o. s.
frv. sogaði út féð og kallaði smám-
saman á byltingarnar. Lýðræðið
eyðir yfirleitt í skynsamari hluti
og oft mjög þarflega. En það eyðir
og eyðir — eyðir meiru en nokk-
urt annað stjórnarfyrirkomulag.
Fleira og fleira er dregið inn und-
ir þess valdasvið. Fjárlög hækka.
Skattar þyngjast. Atvinnurekstur
verður þrengri, Atvinnuleysi kem-
ur. Höft eru sett til þess að hamla
móti, en höft mæta höftum, og
allt er drepið í dróma.
Það þarf þroska til þess að lýð-
49