Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1938, Blaðsíða 57

1. árgangur . 1. ársfjórðungur VAKA
þroska valdhafanna. En líka á
þroska fólksins. Því aS meS þrosk-
aSi þjóS er engri stjórn haldiS
stundinni lengur, sem svo fer aS.
Og sé þaS gert, fer þaS „lýSræSi"
fyrr eSa síSar um koll, og allt
lendir í höndum á „sterkum“
manni, sem sker fyrir ósómann.
Þá má loks minnast á þriSju
hættu lýSræSisins. Og hún er
þolleysiS og hringlandahátturinn,
sem því fylgir aS jafnaSi. Þetta er
beinn ókostur og líklega lítt lækn-
andi. í þessu var einveldiS sterk-
ara. En galli þess var sá, aS þoliS
og þráinn var þar engu minna í
því, sem var vont og skaSlegt. Og
kostur lýSræSisins er því sá, aS
ekkert, hvorki illt né gott, stendur
mjög lengi.
Trygging lýSræSisins í þessu
efni var óviSjafnanlega orSuS af
Abraham Lincoln í þessari al-
kunnu setningu: ÞaS er hægt aS
ginna alla menn um nokkra hríS
og nokkra menn um alla tíS. En
þaS er ekki hægt aS ginna alla
menn um alla tíS!
Hér reynir mjög á vit og þroska
þjóSanna. Hve skarpskyggn er
kjósandinn aS sjá mun á illu og
góSu og hve skeleggur er hann í
því aS velja hiS góSa? Þá reynir
og hér á leiStoga og fræSara lýSs-
ins. Hér, eins og víSar, þegar um
lýSræSiS er aS ræSa, eru Englend.
ingar fyrirmynd annarra þjóSa.
ÞaS hefir veriS sagt um þá, aS þeir
hefSu þann sérstæSa hæfileika,
aS flytja gott mál meS jafnmikl-
um áhuga og krafti eins og vont
mál! Og kjósendurnir standa þar
yfirleitt sem dómarar en ekki sem
flokksmenn. Þeir greiSa sitt at-
kvæSi eftir því, sem þeim finnst
viS þær og þær kosningarnar rétt-
ast. Þess vegna verSa þar stöSug-
ar sveiflur viS kosningar.
Er nú ekki hættulegt aS búa viS
stjórnarfyrirkomulag, sem krefst
svona mikils þroska? Jú, vissulega.
En þaS er hátt mark og þess vert
aS ná því. Ég skal ekki dæma um
þaS, hvernig oss fer í þessum efn-
um. En vér íslendingar ættum aS
hafa góS skilyrSi til þess aS búa
viS sannarlegt lýSræSi, þjóS, sem
um langan aldur hefir veriS vel
og jafnt menntuS, lestrarfús og
gjörn aS hugsa fyrir sjálfa sig.
Barnasjúkdóma fáum vér aS
reyna í þessum efnum, en megum
þó ekki gleyma því, aS sum börn
deyja úr barnasjúkdómum. Von-
andi gerum vér þaS ekki, heldur
komumst yfir þá og náum væn-
legum þroska.
LýSræSiS er djarflegasta stjórn_
arfyrirkomulag, sem til er og
kröfufrekasta. En þaS er hiS bezta,
þegar vel er fyrir séS. ÞjóSin á aS
ráSa — öll saman — sínum mál-
um, ráSstafa fé því er hún leggur
til sameiginlegs átaks, og skipa
menn í trúnaSarstöSur sínar.
Hún á öll aS segja lausnarorSiS á
51