Úrval - 01.02.1956, Síða 48

46
ÚRVAL
Staða þeirra er viðurkennd,
næstum virt. Til þess að rétt-
læta tilvist tötramannanna gera
Frakkar mikið úr myndríkum
sérkennum þeirra: rétt eins og
eina takmark þeirra í lífinu sé
að líkjast mynd Murillos, ,,Betl-
arar“, í Louvresafni. Með þessu
er gefið í skyn, að tötramaður-
inn hafi kosið sér þetta hlut-
skipti af ást sinni á algeru frelsi.
Okkur er sagt, að hann sé eins-
konar heimspekingur, maður
sem heldur uppi merkri ogfornri
hefð. Var ekki Díógenes fyrsti
tötramaðurinn ? Einnig hann
lifði hundalífi. Einnig hann ýtti
á undan sér barnavagni — eða
öllu heldui’ tunnu — svaf á
strætum úti og var þurftaminni
en nokkur annar. Það breytir
engu þótt hann hafi verið son-
ur bankastjóra: gamall tötra-
maður, sem sjá mátti á götum
Parísar þar til fyrir fáum árum,
var sonur La Goulue, sem Tou-
louse-Lautrec gerði ódauðlegan
með teikningum sínum og lét
tattúera mynd af á brjóst sér,
og konungborins manns, sem
öll París þekkti. Skáld hafa þeir
líka átt: aðeins frægð og and-
lát fyrir aldur fram varnaði því
að Verlaine gengi að fullu og
öllu í bræðralag þeirra. Getur
nokkur, með þetta í huga, efazt
um, að það sá jákvætt starf
að vera clochard?
En þessi glansmynd er blekk-
ingarskjöldur, sem við bregðum
ósjálfrátt upp milli okkar og
hins nöturlega veruleika. Við
notum hana sem afsökun til að
skjóta okkur undan ábyrgð á
þessu ástandi.
Tötramenn Parísar eru ekki
skipulögð stétt, eins og þeir
voru einu sinni, á þeim dögum
þegar þjóðfélagsvélin var ófull-
komnari en hún er nú. Þeir eru
í rauninni veglausir eftirlifend-
ur tapaðrar orustu: orustu lífs-
ins. Tötramaðurinn er maður
sem hættur er að berjast, sem
gefizt hefur upp skilyrðislaust.
Örmagna á sundi sínu á úthafi
mannlífsins, þar sem hvergi sér
til lands, hefur hann lagt hend-
ur í skaut og látið sig sökkva.
Það er ekki hægt að ferðast
með léttari mal en hann. Hann
hefur varpað frá sér öllum
metnaði, draumum, vonum,
jafnvel örvæntingu. Hann lætur
berast þangað sem straumar til-
viljunarinnar bera hann, næst-
um efnisvana. Sjóndeildarhring-
ur hans er líðandi stund. Þó að
hann sé fullur af sögum, á líf
hans sér enga sögu. Öllu, sem
að höndum ber, tekur hann
möglunarlaust, eins og það sé
eðlilegt. Smæð mannsins hefur
fundið í honum tákn sitt. Hann
tórir af því að honum hefur
tekizt að finna „lífið í dauðan-
um“, eins og Yeats orðar
það. Og þessvegna er það, að
þegar við mætum honum á förn-
um vegi virðist okkur hann
jafnlítilvægur og óraunveruleg-
ur og Hades í víti. Ekkert get-
ur framar haft áhrif á hann,
ef frá er talinn dauðinn, sem