Úrval - 01.02.1956, Qupperneq 90

88
ÚKVAL
að hún hefði lagt á flótta, ef fætur
hennar hefðu ekki verið þungir sem
blý. Loks kom röðin að henni. Hún iék
tvö atriðin úr leikritunum eftir La-
gerlöf og Sardou; þá var henni sagt
að hún mætti fara, úrslitin yrðu til-
kynnt. henni með bréfi. Þrem dögum
seinna barst henni bréf þess efnis,
að hún hefði staðizt inntökuprófið.
Hún var ein af sjö sem fengu þessi
gleðitíðindi.
Greta hóf nám í skólanum haustið
1922. Námið var erfitt og hún varð
oft að vinna frá klukkan niu til
fimm og stundum lengur. Kennarar
voru flestir leikarar við Konung-
lega leikhúsið, og nemendur vissu,
að sýndu þeir ekki góða frammi-
stöðu, yrði þeim vikið úr skólan-
um eftir fyrsta árið.
Vorið 1923, skömmu fyrir skóla-
slit, var Greta kölluð fyrir skóla-
stjórann, Gustav Molander. Þegar
hún kom inn í skrifstofuna, var þar
fyrir annar nemi, Mona Martenson að
nafni. Molander kvaðst hafa fengið
tilmæli um það frá Mauritz Stillei'
kvikmyndastjóra, að hann veldi tvær
stúlkur úr skólanum, sem gætu tekið
að sér hlutverk í Gösta Berlings
Sa<ja, sem verið var að kvikmynda.
Ef þær hefðu áhuga á þessu ættu
þær að koma í kvikmyndaverið
klukkan tiu morguninn eftir. Greta
og Mona tóku tilboðinu feginshugar.
Ekki spillti það ánægju þeirra, að
Stiller var um þessar mundir talinn
.fremst kvikmyndastjóri Svía.
*
Það er vafasöm kenning, að ein-
stakir atburðir í lífi manns geti
ráðið örlögum hans. Stundum virð-
ist þó helzt sem svo sé. Það var
slíkur örlagaatburður þegar fundum
þeirra Gretu Gustavsson og Mauritz
Stiller bar fyrst saman.
Þegar þau kynntust var Stiller
um fertugt, víðfrægur og heims-
maður mikill; Greta var sautján
ára, saklaus og óþekkt. Upp frá
þeirri stundu réð Stiller örlögum
hennar. Hann gaf henni nýtt nafn,
kenndi henni, ávítaði hana og hrós-
aði henni, ruddi brautina fyrir hana
og gerði hana að heimsfrægri leik-
konu. En hann var meira en kennari
hennar í listinni. Hann var einka-
vinur hennar og átti mikinn þátt í
að móta persónuleika hennar. Hann
sagði henni hverju hún ætti að
klæðast, hvað hún ætti að hugsa
og hvernig framkoma hennar ætti að
vera —• það var fátt sem hann
fræddi hana ekki um. Hún hlust-
aði og hlýddi ráðleggingum hans.
Þegar Greta kynntist Stiller, hafði
hann stjórnað töku fjörutíu kvik-
mynda og var frægur maður eins og
áður segir. Hann var ekki mikið
gefinn fyrir kvenfólk, en hafði þó
ákveðna hugmynd um hvernig hin
fullkomna kona ætti að vera. Hann
sagði vinum sínum, að hin full-
komna kona, sem hann leitaði að,
ætti ekki einungis að vera fögur,
heldur líka „yfirskilvitleg og dulúð-
ug“.
Stiller dreymdi um heimsfrægð,
eins og Eisenstein, en hann kaus
að fara aðrar leiðir en hann. Vinur
Stillers og einn fremsti kvikmynda-
gagnrýnandi Svía, dr. Bengt Idestam-
Almquist, hefur sagt: „Hann sagðist
geta skapað „stjörnu", sem myndi