Orð og tunga - 2023, Síða 60

Veturliði Óskarsson: Orð koma í orða stað 51
Í pistlinum eru tínd til milli 60 og 70 orð og orðasambönd, flest þeirra
tökuorð úr dönsku eða heimatilbúið íslenskt slangur. Nokkur eru
þó ný eða nýleg lán úr ensku: alright, blöffa, flirta, fætingur, gefa gas,
villt geim, gæi, ókey, ósmart, partý, sjoppa, stæll og svinga; e.t.v. einnig
plana, prívat og styttingin rómó úr rómantískur þótt danskur uppruni
sé eins líklegur (e. plan, da. plane; e. private, da. privat; e. romantic, da.
romantisk).
Þótt sögnin fokka sé nefnd um leið og þessi orð er fremur ósennilegt
að pistlahöfundurinn hafi haft í huga enska orðið fuck, enda er það
ekki nothæft í ensku samhengi sambærilegu við dæmi (6), að því
er næst verður komist. Á það skal líka bent að gamla sögnin virðist
gjarnan ekki hafa verið viðurkennd sem gott eða vandað mál því oft er
hún afsökuð með því að prenta hana innan gæsalappa, einkum á fyrri
hluta 20. aldar en einnig eru dæmi um það frá 7. áratug aldarinnar.
Það má velta fyrir sér ástæðu þessa en líklega hefur bæði ósvífin og
kaldhæðnisleg merking sagn arinnar, óformlegur og talmálslegur stíll
hennar og grunur um danskan uppruna allt gegnt hlutverki hér og
það gæti skýrt andúð ofangreinds pistlahöfundar á orðinu.
Í merkingunni ‘gaufa, dunda’ fylgir sögninni oft forsetningarliður,
fokka + á e­u (1948, dæmi (6) að ofan, 1972), fokka + í e­u (1961, 1962,
1979, 1981, 1985 og 2014), fokka + við e­ð (1960, 1965 og 1974).
(7) a) Núna eru þeir flestir […] fokkandi í garðinum sínum
(1981).
b) ég er ennþá að fokka við þetta [starf] (1965).
Enn er það merkingin sem bendir til þess að um sé að ræða gömlu
sögnina. Ekki má þó útiloka að innlend notkun sem þessi hafi rutt
braut ina fyrir enskt orðalag á borð við „fuck(ing) in something“,
„fuck(ing) with something“ þegar slíkt gerði vart við sig síðar á öld­
inni.
Eitt dæmi er vert að nefna í þessu samhengi sem er úr tímariti
fyrir börn og ungmenni frá 1961 (Vorið 1961). Þar leikur höfundur
sér að samhljómi nafnorðsins fokka (kvk.) um tiltekna tegund af segli
og sagnarinnar fokka í merkingunni ‘gaufa, dunda’ og lætur eina
persónu sína kvarta yfir áformum annarrar persónu um að byrja á
uppsetningu á slíku segli, með orðunum „Þú hefur víst nógan tíma
að fokka við hana“. Í þessu samhengi, í texta fyrir börn, getur sögnin
ekki hafa verið sérlega ögrandi eða illhæf og er væntanlega notuð til
að gefa textanum gamansaman og talmálslegan blæ.
Fyrir kemur að sögnin sé án eftirfarandi forsetningarliðar:
tunga25.indb 51 08.06.2023 15:47:15