Orð og tunga - 2023, Side 115

106 Orð og tunga
Mynd 5. Hluti flettunnar bíta sem sýnir tvö mismunandi andlög með sambandinu bíta
í auk tveggja annarra orðastæðna.
Jafnframt hefur þetta í för með sér að sögnin croquer kemur hvergi
fram í orðabókinni og gefur því enga niðurstöðu við öfuga leit. Rit­
stjórar orðabókarinnar fóru þá leið að sýna orðastæðuna einnig með
öðru andlagi eins og sjá má á Mynd 5 þar sem orðalagið bíta í er sýnt
með andlaginu brauðið og því næst með andlaginu eplið.
3.2 Miðmynd sagna
Miðmynd sagna í íslensku einkennist af endingunni ­st sem er bætt
við germyndina, til dæmis gera – gerast. Sagnir á borð við ferðast,
nálgast, óttast og öðlast eru eingöngu notaðar í miðmynd og nefnast
miðmyndarsagnir (Guðrún Kvaran 2005:15). Merking miðmyndar í
íslensku getur verið afturvirk eða afturbeygjanleg þegar „gerandinn
framkvæmir verknaðinn við sjálfan sig, til dæmis drengurinn klæddist
rauðri úlpu“, eða gagnvirk „þegar tveir eða fleiri gera eitthvað hvor eða
hver við annan, til dæmis strákarnir slógust á ballinu“ (Guðrún Kvaran
2005:15). Jafnframt getur sögn í miðmynd haft þolmyndarmerkingu,
til dæmis „týnda ærin fannst um veturinn“ (Guðrún Kvaran 2005:15).
Franska hefur ekki miðmynd af sögnum og á frönsku þarf því ým­
ist að þýða íslenskar sagnir í miðmynd með þolmynd eða germynd
eftir samhengi, meðal annars með afturbeygðri sögn. Í Lexíu eru
um 890 sagnir í miðmynd sem uppflettiorð. Í mörgum tilvikum er
í frönsku sama sögn notuð og í germynd, til dæmis er sögnin bouger
gefin upp sem jafnheiti bæði fyrir sögnina hreyfa og miðmyndina
hreyfast. Bouger getur bæði verið áhrifssögn og áhrifslaus sögn (il bouge
‘hann hreyfist’ og il bouge son pied ‘hann hreyfir fótinn’). Mynd 6 sýnir
flettuna hreyfast ásamt frönskum jafnheitum og einu notkunardæmi.
tunga25.indb 106 08.06.2023 15:47:16