Orð og tunga - 2023, Síða 127

118 Orð og tunga
2.1 Hugmyndin um mannanafnaskrá
Lengi hafði verið talað um þörf fyrir mannanafnaskrá.1 Í eldri lögum
um mannanöfn, sem voru frá 1925, var í 6. gr. tekið fram að heim­
spekideild Háskóla Íslands skyldi taka saman skrá ,,yfir þau manna­
nöfn, er nú eru uppi, sem bönnuð skuli samkvæmt lögum þessum“.
Vísbendingar um hvers konar nöfn skyldi banna komu fram í 1. gr.:
„Hver maður skal heita einu íslensku nafni eða tveim …“ og í 5. gr.
þar sem segir að hafi maður „hlotið óþjóðlegt, klaufalegt eða erlent
nafn“ fyrir gildistöku laganna geti hann þá breytt nafni með leyfi
kon ungs. Slík skrá var þó aldrei samin enda óvinnandi verk að taka
saman skrá yfir ólögmæt mannanöfn þar sem viðmið um hvað teldist
íslenskt nafn skorti.
Önnur tillaga um gerð mannanafnaskrár kom fram í stjórnar­
frum varpi um mannanöfn,2 og í greinargerð með því frumvarpi er
það nefnt sem ein skýring á því hve illa tókst til með framkvæmd
manna nafnalaga frá 1925 að skortur væri á skrá er gæti verið fólki
til leiðbeiningar um val nafna. Skráin átti að geyma tæk mannanöfn
en ekki hin sem bönnuð eru eins og í mannanafnalögunum frá 1925.
Stjórnarfrumvarpið um mannanöfn frá 1971 varð ekki að lög um.
Tillagan um gerð mannanafnaskrár var tekin upp í lögin um manna­
nöfn sem samþykkt voru 1991 og átti skráin að vera yfir heimil
manna nöfn. Slík skrá var talin ein helsta undirstaða þess að unnt væri
að framfylgja lögunum.
Í greinargerð með frumvarpinu 1991 kemur fram að gert var
ráð fyrir að mannanafnaskrá yrði samin í áföngum og síðan aukin
og endurbætt eftir þörfum. Við gerð mannanafnaskrárinnar var að
mestu stuðst við Þjóðskrá og ekki voru tekin á skrána nöfn með fáa
nafn bera. Hugsunin var sú að mannanafnaskráin ætti að endurspegla
þá ver andi íslenskan nafnaforða en gert var ráð fyrir að sótt yrði um
til manna nafnanefndar ef áhugi væri á því að óska eftir nöfnum sem
ekki höfðu verið tekin inn á skrána.
Í formálsorðum Mannanafnaskrár frá 1991 segir:
Mannanafnanefnd hefur tekið eftirfarandi skrá saman og að
mestu stuðst við þjóðskrá í því efni. Nefndin vill taka fram
að skráin er til viðmiðunar við nafngjafir en er á engan hátt
1 Sambærilegar mannanafnaskrár eru til í fleiri löndum, t.d. í Danmörku (Familie­
retshuset) og í Færeyjum (Málráðið).
2 Þingskjal 34 Ed. 1971. Lista yfir öll þau opinberu gögn sem vísað er til í þessari
grein má finna í Viðauka.
tunga25.indb 118 08.06.2023 15:47:17