Orð og tunga - 2023, Page 155

146 Orð og tunga
en aðeins í Gullbringu­ og Kjósarsýslum. Þeirra skal getið hér:
• Í landi Hvassahrauns á Vatnsleysuströnd, niður af Fjósatungu.
• Á Eyri í Kjós, neðst í Uppkotstúni.
• Á Melum á Kjalarnesi, niður af Norðurkoti. Þar var síðast
þurra búðarfólk rétt fyrir aldamótin 1900.
• Undir Víðinesi á Kjalarnesi, líka kallað Sundakot. Það var hjá­
leiga frá Þerney á tíma Jarðabókar Árna og Páls (III:331).
Þessi Niðurkot hafa legið lágt og verið lágt skrifuð en hvenær nafnið
fer að tengjast blótsyrði er ekki vitað.
Rassgat
Óvirðulegir líkamspartar geta verið hluti af blótsyrðum. Þannig er
mönnum sagt að fara í rassgat eða í rass og rófu.
Nafnið Rassgat hefur tvívegis orðið að örnefni samkvæmt ör nefna­
skrám:
• Annað er lending á Efri­Dálksstöðum í Suður­Þingeyjarsýslu.
• Hitt er einnig örnefni út með sjó á Hofi í Mjóafirði, Suður­
Múlasýslu.
Þannig má sjá hvernig menn hafa skeytt skapi sínu á náttúrunni með
nafngjöfum en þau erlendu blótsyrði sem nú tíðkast hafa sem betur
fer ekki orðið tilefni til nafngjafa í íslenskri náttúru.
Eitt íslenskt örnefni hefur orðið að blótsyrði í norrænum málum.
Samkvæmt þjóðtrú á Norðurlöndum og víðar var Hekla inngangur
að helvíti eða kvalarstaður fordæmdra. Í dönsku er orðasambandið
ad hekkenfeld til í merkingunni ‘forfærdelig dårligt’, samheiti: ad
helvede til, og í merkingunni ‘i høj grad’, um eitthvað neikvætt, með
sama samheiti (DDO, sbr. ordnet.dk). Í sænsku er Häcklefjäll: (kraft­
uttryck) helvete: det går åt häcklefjäll, dra åt häcklefjäll! (efter „vulkanen
Hekla på Island“). (Svenska synonymer.se.)
Heimildir
Árni Magnússon og Páll Vídalín. 1923–1924. Jarðabók III. Kaupmannahöfn:
Hið íslenska fræðafélag.
Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Reykjavík: Orðabók
Háskóla Íslands.
tunga25.indb 146 08.06.2023 15:47:17