Úrval - 01.09.1973, Page 26

24
ÚRVAL
hrifaefni samtímans meðal almenn-
ings, eiginlega tízka. Og ekkert jafn
aðist við að heyra hann sjálfan lesa
ritverk sín.
Hann var frábær leikari og lesari,
og tjáning hans svo lifandi, að hann
var gagnrýndur fyrir leikframsögn
í einu frægasta atriði sagnanna, hið
grimmilega morð á Nancy í Oliver
Twist, þar sem hinn æpandi og
korrandi Dickens lék bæði morð-
ingja og fórnardýr svo eðlilega að
fjöldi kvenna meðal áheyrenda féll
í yfirlið.
Þjóðlegur kyndill
Þótt ótrúlegt megi virðast, náði
sigurganga Dickens aldrei neinu
sérstöku hámarki. Hún var alltaf
í hámarki.
Frá því Sam Weller birtist 1836
til þess dags, sem Dickens dó 1870,
meðan hann var að skrifa: Leyndar-
dómur Edwins Droods var ham-
ingjustjarna hans eins og róm-
verskt blys, sem stefndi beint til
himins og stóð þar kyrrt og sendi
frá sér einn blossann af öðrum.
Jafnskjótt og Oliver Twist var
lokið, komu þrjár þýðingar samtím-
is í London. Gamla skriflabúðin
seldist í 100 þús. eintökum, en ann-
að eins var gjörsamlega óþekkt á
þeim dögum.
Og þegar skip, sem flutti eina út-
gáfuna kom til hafnar í New York,
var áhöfninni heilsað með hrópinu:
„Er Nell dáin?“
f 34 ár ritaði Dickens 15 bækur,
sem allar slógu sölumet.
Jafnvel þegar hann skipti yfir frá
fyndni og fjöri til þjóðfélagsgagn-
rýni í reiðitón í græðgi sögum og
grimmdar eins og Bleak House —
Hráslagahöllinni og Our Mutual
Friend — Gagnkvæmir vinir, var
eftirspurn og vinsældir einnig í há-
marki.
Nokkrar af persónum hans urðu
á allra vörum. Orð eða nöfn eins
og Tagin, Uria Heep, Mieawber,
Pecksniff, Scrooge, Tiny Tim og
Little Nell, þekkti hvert manns-
barn.
Það voru þessir litlu leikarar um-
hverfis söguhetjurnar, sem settu
smiðshöggið á verk hans.
Og vissulega má líkja skáldsögu
eftir Dickens við gotneska dóm-
kirkju að auðlegð og göfgi.
f fjarlægð virðist hún einföld að
útliti og lögun.
Það er ekki fyrri en staðið er við
dyrnar eða komið inn, að hundruð
smáatriða og innofinna þráða leiða
í ljós þann myndvefnað tignar og
glæsileika, sem gefa hugmynd um
þann snilling, sem verkið skóp.
Dickens hafði ekki sjálfur nokkra
hugmynd um sína eigin snilli.
Hann skírskotaði til sjálfs sín
hálf feimnislega sem hins „óviðjafn-
anlega“ og „stjörnunnar", eins og
hann heyrði sig nefndan og í við-
skiptum við útgefendur sína gaf
hann leyfi til að bróðurhluti hagn-
aðar rynni tii „snillingsins“, sem
framleiddi verkin.
Og þetta gjörði hann auðugan.
Þegar hann lézt má telja hann millj-
ónamæring í dollurum á nútíina-
mælikvarða.
En þessi auður hafði aldrei á-
hrif á sjálfstraust hans eða sjálfs-
virðingu.
Jafnvel þegar hann var orðinn