Úrval - 01.03.1982, Side 110

108
ÚRVAL
átti að taka af styttunum öll merki
um veldi þeirra, svo sem kórónur og
veldissprota. Síðan átti að brjóta þær í
mél.
í skjölum á Þjóðskjalasafninu
stendur að maður að nafni Bazin hafi
fengið laun fyrir að fjarlægja merki
„hjátrúar og lénskúgunar af Notre-
Dame” og að niðurrifsmeistari að
nafni Varin hafi heitið að „eyði-
leggja hinar 90 risastóru styttur á
Notre-Dame, þar með konungana 28
í stúkunni, en af þeim skal brjóta
höfuðin og henda þeim síðan til
jarðar.” Vinnupallar voru reistir við
kirkjuna og vinnan stóð frá því í
desember 1793 til september 1794.
Hvað átti svo að gera við brotnu
konungana? Listmálarinn Louis
David lagði til að minnisvarði úr
bronsi um dýrð þjóðarinnar yrði
reistur og í grunni hans yrði „brot úr
styttum í stúku konunganna. Þannig
geta hjáguðastyttur, sem menn hafa
tilbeðið í 1.400 ár, verið fótstallur
fyrir tákn fólksins.” Menn hrifust af
tillögunni en einhvérra hluta vegna
varð aldrei úr framkvæmdum.
Þrem árum síðar voru brotnar
stytturnar enn sem grjóthrúga fyrir
framan dómkirkjuna og notaðar sem
öskuhaugur sem þefjaði illa og var til
trafala fyrir umferðina. Stjórn
almenningseigna ákvað að bjóða
brotin upp sem steinarusl og nýlega
hefur fúndist skjal þar sem einhver
Bertrand fær afsal fyrir ruslinu 15.
júní 1796.
Jean-Baptiste Lakanal var að byggja
sér hús þar sem bankinn stendur
núna. Það eru að vísu ekki neinar
skjallegar sannanir fyrir því en allt
bendir til að Bertrand þessi hafi selt
Lakanal steinana. Styttubrotin sjást
enn í undirstöðunni en höfuðin voru
grafin í jörðu. Það er sennilegt að
Lakanal, sem var trúmaður, hafi látið
grafa höfuðin þannig að þau vissu öll
í áttina til Notre-Dame.
Það er hins vegar spurning hvers
vegna menn gleymdu því hvar
höfuðin voru grafin því margir hlutu
að vita um þau. Hér kemur ýmislegt
til. Lakanal varð gjaldþrota 1799 og
neyddist til að selja húsið, sem hann
hafði ekki enn lokið við, einum af
hinum nouveau riche (nýríku) for-
vígismönnum í lýðveldisstjórninni,
Jean-Victor Moreau hershöfðingja.
Auðvitað sagði Lakanal ekki þessum
vantrúarmanni frá þvíaðkonungarnir
frá Notre-Dame væru grafnir í
garðinum. Lakanal dó ári seinna og
tók leyndarmálið með sér í gröfína.
Prestarnir sneru aftur til Notre-
Dame 1801 en okkur er óhætt að gera
ráð fyrir að þeir hafí ekki verið svo
óvarkárir að leita að styttum sem
byltingarstjórnin lét rífa niður. Það er
ástæðan fyrir því að listaverkin frá
Notre-Dame lágu grafín og gleymd
uns verkamaður rak í þau hakann og
þau komust aftur upp í ljósið í apríl
1977.
Höfuðin 21 og sumt af skikkju-