Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 33

Þessi framsetning gefur til kynna að kenningin
sé rétt. Aftur á móti ef hlutfall tilvika þar sem i er
skrifað fyrir [1] er hverfandi lítið miðað við e fyrir
[1] er ekki hægt að ganga að þessum niðurstöðum
með nógu mikilli vissu. Við getum í mesta lagi
áætlað að i sé skrifað í 20% tilvika sem þýðir að i
er skrifað á eftir /i,í/ í um 9,0% af öllum tilvikum
þar sem [1] kemur fyrir. Hér hefði því verið betra
að bera saman hlutfall þeirra tilvika þar sem e er
skrifað á eftir /i,í/, við samsvarandi hlutfall þar
sem i er skrifað. Best hefði auðvitað verið að birta
þær tölur sem standa á bak við tölfræðina.
4.1.2.
I næstu töflu sýnir Hreinn hlutfall þeirra
áherslusérhljóða sem koma fyrir á undan [I], óháð
því hvort [1] er táknað með e eða i. Tafla 4.1. sýnir
að i er oftast skrifað á eftir /i,í/. „This may in part
be due to the higher general frequency of /i,í/“.19
Ef /i,í/ eru mjög algeng í áhersluatkvæðum gæti
það breytt niðurstöðunni. Til að sýna að svo er
ekki, setur Hreinn upp töflu þar sem hlutfall
áherslusérhljóðanna er sýnt.20
Tafla 4.II.
Áherslu- sérhljóð /i,í/ /y,ý/ /u,ú/ /e/ /é/ /æ/ /0,ó/ /o,ó/
% 15,9 8,4 5,5 24,3 0,5 7,5 4,0 8,7
Áherslu- sérhljóð /p,Q,//a,á/ /ei/ /ey/ /au/
o/ /0 1,5 17,1 4,8 0,8 1,0
í þessari töflu notar Hreinn aðeins fjögur þeirra
handrita sem tafla 4.1. byggði á. Það ætti þó ekki
að skipta máli því þessar prósentutölur gefa eftir
sem áður vísbendingu um dreifingu áherslusér-
hljóðanna á undan [I]. Aftur á móti er þetta ekki
nóg til að gefa þann samanburð sem ætlast er til.
Við þurfum samt sem áður að fá uppgefið hlutfall
tilvika með e og hlutfallið með i. Þar sem mikill
meirihluti [1] er táknaður með e, þarf að sýna
hlutfallið milli iogeá eftir hverju áherslusérhljóði
fyrir sig.
Ef gengið er útfrá því að í þessum handritum sé
ritað i fyrir [1] í 20% tilvika, sést að i er í 9,0%
tilvika ritað á eftir /i,í/ (sjá 4.1.1.). Þá sést að i er
ritað á eftir /i,í/ í meirihluta þeirra tilvika þar sem
[1] stendur á eftir /i,í/.
Þessi tafla sýnir hlutföllin í töflu 4.1. þegar mið-
að er við að i sé skrifað í 20% tilvika.
Tafla 4.III.
Áherslu- sérhljóð % af i /i,í/ /y,ý/ /u,ú/ /e/ /0,Ó/ /o,ó/ /a,á/
miðað við öll tilvik [1] 9,0 2,0 0,9 1,8 0,5 0,3 0,5
Áherslu- sérhljóð % af i /ei/ /ey/ /au/
raiðað við öll tilvik [1] 4,6 0,1 0,2
Eins og áður sagði er i oftar skrifað en e á eftir
/i,í/. í 9,0% tilvika er ritað i, en í aðeins 6,9%
tilvika e á eftir /i,í/. Það má því segja að þessi
bráðabirgðatafla staðfesti kenningu Hreins um að
i sé helst skrifað á eftir /i,í/, hún sýnir a.m.k. að í
þessari stöðu er frekar ritað i en e. Þessi tafla sýnir
einnig að ekki er um sérhljóðasamsvörun (vowel
harmony) að ræða í forníslensku eftir því sem
þessi elstu handrit segja til um. Það má sjá með
samanburði við töflu 4.II. Með slíkum saman-
burði sést að miðað við hlutfall áherslusérhljóða í
heild sinni, er i ekkert frekar skrifað á eftir nálæg-
um sérhljóðum í samræmi við þær reglur sem giltu
um sérhljóðasamsvörun í norsku á þessum tíma.
Það er ekki nema á eftir tvíhljóðinu /ei/ sem i er
frekar skrifað en e.21
Samt sem áður verður að taka þessari töflu með
fyrirvara þar sem ekki er stuðst við upprunalegan
fjölda tilvika. Með úrvinnslu eins og þessari er
samt hægt að sjá hvort tilvik þar sem i er skrifað sé
eitthvað sem mark er takandi á. í umfjöllun um
Stokkhólmshómilíubókina (5.1.) verður þessi úr-
vinnsla notuð og þar skýrð nánar.
4.1.3.
I töflunni sem hér fer á eftir er stuðst við hand-
ritið AM 655 VII 4to, sem er tímasett um 1200,22
og segir Hreinn í neðanmálsgrein að i sé skrifað
fyrir [1] í 30-40% tilvika.23
Tafla 4.IV.
Áherslu-
sérhljóð /i,í/ /y,ý/ /u,ú/ /e/ /o,ó/ /a,á/ /ei/ aðrir
% af i 28,3 6,7 5,0 18,4 1,7 23,3 8,3=100%
% af e 6,8 10,8 2,9 13,7 25,5 26,5 5,9 7,9=100%
Þessi tafla sýnir dreifingu e og i, hvors fyrir sig,
á undan mismunandi áherslusérhljóðum. Taflan
31